Zarys najstarszych dziejów osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej 1746-1793

Zarys najstarszych dziejów osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej 1746-1793

Autor: Zbigniew Chodyła

Rok wydania: 2015

Ilość stron: 151

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

"Jednym z najważniejszych typów wiejskiego czynszowego osadnictwa na ziemiach polskich w latach 1547-1864 r. było osadnictwo olęderskie, które wzięło swoja nazwę od jego pionierów - Holendrów, zwanych w jezyku staropolskim olędrami, olendrami lub holędrami. O jego istocie decydowały jednak nie przynależność etniczna osadników, charakter gruntów (podmokłe albo suche) czy sposób ich zajmowania (melioracja czy karczunek), ale prawo holenderskie/olęderskie przyniesione przez Holendrów i stosowane przez ich kontynuatorów.[...] Posiadali ograniczoną wolność gruntową, odpowiadali solidarnie całą gminą za terminowe dopełnienie zobowiązań wobec pana, mieli wybieralny samorząd gminny, który m.in. pilnował wywiązywania się z tych zobowiązań  i zachowywali ograniczoną wolność sądowa, podlegając własnemu sądowi wiejskiemu [...] Uiszczali opłaty na rzecz Kościoła katolickiego i podatki dla państwa, posiadali z reguły wolność handlu oraz cieszyli się swobodą wyznaniową i prawem zakładania własnych szkół, najczęściej będących zarazem domami modlitwy. Z tych zasad zwłaszcza zbiorowa solidarność gminy olęderskiej względem pana, gwarantujaca mu  pewne  i stałe dochody (zwłaszcza z czynszów pieniężnych), wynikające z niej równouprawnienie i wzajemna, sąsiedzka pomoc osadników wewnątrz gminy oraz odpowiednia organizacja i funkcje samorządu wiejskiego (gminnego) stanowiły o odrębności prawnej i większej atrakcyjności osadnictwa olęderskiego w stosunku do innych form kolonizacji na prawie niemieckim, takich jak np. osadnictwo sołtysie..."

(ze Wstępu)

Spis treści:

Bliskie nieznane - Przemysław Kowalski.

Przedmowa - Krzysztof Nosal.

Wstęp.

1. Rozmieszczenie, chronologia, przyczyny, warunki i organizacja lokacji osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej oraz ich nazewnictwo.

2. Obszar, rozplanowanie przestrzenne osad olęderskich, ich wielkość i rodzaje pod względem liczby i struktury dymów oraz organizacji społeczno- i funkcjonalno-gospodarczych.

3. Zaludnienie wsi olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej i jego struktura demograficzna, społeczno-zawodowa, wyznaniowa, etniczna oraz pochodzenie osadników.

4. Stan prawny i organizacja administracyjno-sądowa osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej.

5. Życie gospodarcze i społeczne osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej w latach 1746 - 1793.

6. Kultura materialna i duchowa oraz życie codzienne mieszkańców osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej w latach 1746-1793.

Zakończenie.

Słowniczek staropolskich pojęć.

Spis ilustracji.