Tolerowani nielubiani. Katolicy w Elblągu w II połowie XVIII i w XVIII wieku. Studium z dziejów codziennego współistnienia...

Autorka: Elżbieta Paprocka

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 245

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z nieznacznymi zatarciami, brzegi stron lekko przykurzone

Społeczność katolików w nowożytnym Elblągu, mieście zdominowanym przez wyznawców luteranizmu, napotykała na różnego rodzaju ograniczenia. Autorka prezentuje codzienne relacje międzywyznaniowe. Konflikty dotyczyły pozycji społecznej katolików, funkcjonowania różnych wyznaniowo środowisk w szpitalach, przytułkach, systemie penitencjarnym, zakresu swobody kultu publicznego, małżeństw wyznaniowo mieszanych i wychowania dzieci z tych związków, apostazji. Liczne cytaty źródłowe przybliżają postawy i sposób myślenia stron konfliktu.

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział I. Sytuacja Kościoła Katolickiego w Elblągu do roku 1616  /19

1.1. Przesłanki zwycięstwem luteranizmu  /19

1.2. Konflikt władz miasta z biskupem Stanisławem Hozjuszem  /21

1.3. Spór o kościół św. Mikołaja. Umowa z biskupem Szymonem Rudnickim  /22

Rozdział II. Czynniki wpływające na kształt relacji katolicko-protestanckich w Elblągu w latach 1660-1772  /29

2.1. Społeczno-prawna pozycja dysydentów w Rzeczypospolitej w latach 1660-1772  /20

2.2. Sytuacja wyznaniowa w wielkich miastach Prus Królewskich w latach 1660-1772. Współpraca w obronie swobód wyznaniowych  /31

2.2.1. Gdańsk, Toruń i Elbląg wobec dążeń rewindykacyjnych Kościoła Katolickiego w drugiej połowie XVII wieku  /31

2.2.2. Reakcja wielkich miast pruskich na wydarzeniu tumultu toruńskiego  /35

2.2.3. Wpływ tumultu toruńskiego na sytuację wyznaniową wielkich miast pruskich  /42

2.2.4. Wielkie miasta Prus Królewskich wobec konfederacji dysydenckiej 1767 roku  /48

2.3. Spadek politycznego i gospodarczego znaczenia Elbląga  /54

Rozdział II. Rada miasta a duchowieństwo katolickie  /61

3.1. Konflikt o źródła prawa  /61

3.1.1. Wizytacje i nowe umowy z biskupami  /61

3.1.2. Uprawnienia oficjała a prawa burgrabiego królewskiego  /72

3.2. Rada miasta wobec obecności zakonów w Elblągu  /82

3.2.1. Misje jezuickie w Elblągu  /82

3.2.2. Prób założenia domu zgromadzenia katarzynek  /90

3.3. Spory o realizację zobowiązań materialnych rady miasta wobec kościoła św. Mikołaja  /92

Rozdział IV. Dyskryminacja społeczna czy wyznaniowa? Katolicy w społeczeństwie protestanckim Elbląga  /99

4.1. Liczba i status społeczny ludności katolickiej  /101

4.2. Katolicy wobec prawa miejskiego  /103

4.3. Rada wobec dyskryminacji katolików w cechach  /112

4.4. Spór o opłaty wnoszone przez katolików  /116

4.5. Katolicy w instytucjach dobroczynnych   119

4.5.1. Przyjęcia do szpitali i przytułków  /119

4.5.2. Spór o wspólne modlitwy  /126

4.6. Formy opieki nad ubogą ludnością katolicką  /129

4.7. Katolicy w systemie penitencjarnym  /132

Rozdział V. Spory wokół wolności wyznania  /142

5.1. Sytuacja wyznaniowa w mieście - pozycja prawna innych wyznań  /142

5.2. Walka o prawa katolików do kultu publicznego  /147

5.2.1. Uroczyste procesje  /147

5.2.2. Katolickie święta  /159

5.3. Dyscyplinowanie zachowań religijnych  /161

5.3.1. Małżeństwa wyznaniowo mieszane. Spór wokół wychowania dzieci w wierze katolickiej  /161

5.3.2. Problem apostazji - stosunek rady do osób porzucających wyznanie katolickie  /178

5.3.3. Problem apostazji na zajętym przez Prusy terytorium ziemskim Elbląga  /192

5.4. Problem obrazy uczuć religijnych w codziennych relacjach pomiędzy katolikami z protestantami  /198

Zakończenie  /216

Bibliografia  /219

Abstract  /228

Zussammenfassung  /232

Spis ilustracji  /237

Spis tabel i wykresów  /238

Indeks osób  /239