Światopogląd w działaniu. Heinrich Himmler i jego wizja rasowego imperium III Rzeszy

Autorka: Alicja Bartnicka

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 320

Okładka: twarda

Format: 15,8 cm x 22,8 cm

Najnowsza książka dr Alicji Bartnickiej pozwala lepiej zrozumieć charakter narodowego socjalizmu w Niemczech. Analiza poglądów i działań Heinricha Himmlera, jednego z głównych zbrodniarzy i architektów niemieckiego nazizmu, rzuca światło na jego zamierzenia wobec Polski i Europy, ze szczególnym uwzględnieniem dehumanizujących teorii rasowych.

Nie sposób dyskutować nad zbrodniami niemieckiego nazizmu bez dogłębnej znajomości światopoglądu twórców tego systemu. To właśnie on położył fundamenty pod koncepcję supremacji Niemców w Europie, a w rezultacie – pod teorię „czystości rasowej”, która doprowadziła do tragedii milionów osób podczas II wojny światowej. Jednym z głównych kreatorów niemieckiego porządku świata wedle wypaczonego rozumienia „umacniania niemczyzny” był Heinrich Himmler. I temu niemieckiemu przywódcy poświęca swą monografię Alicja Bartnicka.

– „Walorem pracy jest to, że ma ona charakter możliwie całościowy, a nie «wycinkowy». Obejmuje problematykę roli Himmlera w kształtowaniu okupacyjnej polityki III Rzeszy. Pokazuje koncepcje i próby ich realizacji. Szeroko zakreśla problem badawczy, nie zawężając poszczególnych zagadnień ani ich a priori nie selekcjonując” – zauważa w recenzji prof. Marek Kornat.

Z kolei drugi recenzent omawianej książki, prof. Piotr Madajczyk, podkreśla, że autorskie założenia należy uznać za ambitne, zwłaszcza w zakresie analizy interesującej relacji między światopoglądem Heinricha Himmlera a ideologią narodowego socjalizmu.

– „Autorka zakłada, że światopogląd i ideologia Himmlera różniły się od tych Adolfa Hitlera, oraz że obszar ten został zaniedbany w dotychczasowych badaniach. Historycy skoncentrowali się bowiem w swoich badaniach na karierze politycznej i życiu prywatnym Himmlera, co prowadziło do jednostronności ich ujęcia” – podkreśla recenzent.

I to właśnie zestawienie między Hitlerem a Himmlerem z punktu widzenia badacza historii XX w. można uznać za szczególnie wartościowe. Duży wybór źródeł i staranne opracowanie całości materiału ułatwiają zgłębienie tych zagadnień. Obszerna monografia składa się z czterech zasadniczych rozdziałów poprzedzonych wstępem. Część główną książki uzupełnia wyczerpująca bibliografia oraz indeks nazwisk i nazw geograficznych.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /11

Rozdział I. Podbudowa: ideologia narodowego socjalizmu w III Rzeszy   /50

1. Światopogląd Adolfa Hitlera i jego znaczenie dla III Rzeszy  /50

1.1. Kategoria światopoglądu   /51

1.2. Ideologia narodowego socjalizmu  /58

2. Filary narodowosocjalistycznego państwa  /65

2.1. Rasizm  /66

2.2. Postać wodza  /98

2.3. Koncepcja Lebensraum   /123

3. Projekt niemieckiego imperium  /127

3.1. Nawiązania do przeszłości  /128

3.2. Wizja państwa w przyszłości  /131

Rozdział II. Formacja: wartości, inspiracje, wpływy  /142

1. Młodzieńcze lata   /142

1.1. Tradycyjne wychowanie   /143

1.2. Marzenia o wojsku   /148

1.3. Studia rolnicze   /153

2. Literackie inspiracje  /162

2.1. Okres poszukiwań   /164

2.2. Czas weryfikacji  /177

3. Polityczne początki   /192

3.1. W kręgu narodowych socjalistów  /193

3.2. Budowanie pozycji   /199

Rozdział III. Realizacja: praca w imię idei /209

1. Die Schutzstaffel der NSDAP i budowanie rasowej elity narodu  /209

1.1. Rekrutacja, szkolenie i zadania przyszłych członków SS /210

1.2. Dobór kandydatek na żony SS-manów i określenie ich roli społecznej  /225

1.3. Dzietność w małżeństwach SS-manów i projekty pomocowe dla rodzin   /233

1.4. Realizacja projektu o rasowej elicie narodu podczas wojny   /242

1.5. Oczekiwania kontra rzeczywistość: skuteczność obowiązujących wytycznych  /249

2. Germanizacja niemieckiej tożsamości i zwalczanie chrześcijaństwa  /272

2.1. Germańskie korzenie współczesnych Niemców   /273

2.2. Pseudonaukowa interpretacja dziejów   /280

2.3. Święta, obrzędy i symbole   /293

3. Selekcja ludności i germanizacja ziemi   /302

3.1. Niemiecka polityka narodowościowa i nowy porządek Europy   /303

3.2. Realizacja polityki rasowej po ataku na Polskę  /311

3.3. Realizacja polityki rasowej po ataku na Związek Sowiecki  /334

3.4. Oczekiwania kontra rzeczywistość: podsumowanie projektu o reorganizacji etnicznej Europy  /348

4. Waffen-SS jako armia ponadnarodowa   /353

4.1. Powstanie i cele Waffen-SS   /354

4.2. Rekrutacja nieniemieckich ochotników podczas wojny /357

4.3. Rola i pozycja „żołnierza politycznego” w Waffen-SS

i przyszłym niemieckim imperium  /364

5. Rasizm i eliminacja wrogów krwi  /379

5.1. Antysemityzm  /379

5.2. Antyslawizm /398

Rozdział IV. Schyłek: działania w obliczu klęski 408

1. Perspektywa przegranej  /408

1.1. Żydzi jako karta przetargowa  /409

1.2. Bilans pertraktacji  /423

2. Alternatywne rozwiązanie zakończenia wojny /428

2.1. Między lojalnością a zdradą  /428

2.2. Środki zaradcze na wypadek niepowodzenia  /432

3. Czynnik ideologiczny czy pragmatyczny? Motywacja u progu klęski  /457

3.1. Opcja probrytyjska  /458

3.2. Wymarzone przymierze  /465

3.3. Scheda po Hitlerze?  /486

Zakończenie  /502

Podziękowania  /536

Wykaz skrótów  /540

Bibliografia  /543

Indeks nazwisk  /566

Indeks geograficzny  /572

Summary  /577