Sąsiedzi w Sowieckim Raju

Autor: Michał Gnatowski

Rok wydania: 2002

Liczba stron: 302

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron przykurzone

"(...) W pracy przedstawiam dzieje społeczności jedwabieńskiej w latach 1939-1941. W użytym w tytule zapożyczonym słowie "sąsiedzi", kryją się nie tylko sąsiedzi ludności żydowskiej, lecz też sąsiedzi "sąsiadów", czyli również ludność żydowska, żyjąca tu do wojny, pomimo sąsiedzkich swarów i konfliktów interesów, w jednej społeczności. Podtytuł niniejszej pracy klarownie do precyzuje, jest to praca o obywatelach polskich pod radziecką okupacją (wrzesień-listopad 1939), a następnie, po wcieleniu tych obszarów do ZSRR, pod radziecką władzą. Radzieckiej władzy udało się do końca podzielić te społeczności, w imię "sprawiedliwości dziejowej" i rozprawy z "ciemiężycielami" oraz, co zakrawa na paradoks, dla "dobra wszystkich"

(ze wstępu)

Spis treści:

Wstęp   /9

Część I. Studia

Rozdział I. Radziecka agresja 17 września 1939 r. i okoliczności zajęcia ziem regionu łomżyńskiego   /15

1. Okoliczności zajęcia ziem regionu łomżyńskiego przez Armię Czerowną  /15

2. Organizacja radzieckiej administracji wojskowej i "oczyszczanie" terenu z przeciwników   /23

3. Wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi i włączenie regionu łomżyńskiego do ZSRR   /29

4. Założenia radzieckiej polityki na zajętych ziemiach polskich   /42

Rozdział II. Powstanie rejonu jedwabieńskiego oraz jego charakterystyka społeczno-gospodarcza i polityczna   /55

1. Radziecki podział administracyjny regionu łomżyńskiego i struktura radzieckich władz terenowych  /5

2. Rejon jedwabieński, jego położenie i charakterystyka społeczno-gospodarcza   /71

Rozdział III. Dostosowanie radzieckich władz terenowych w rejonie jedwabieńskim do radzieckiego systemu   /83

1. Komisaryczne władze rejonu (styczeń-kwiecień-grudzień 1940 r.)   /83

2. Kampanie wyborcze do władz w rejonie jedwabieńskim   /86

3. Radzieckie władze w rejonie po wyborach   /102

Rozdział IV. Urzędowa sowietyzacja i rusyfikacja rejonu   /117

1. Zmiany stosunków własnościowych. Kolektywizacja rolnictwa i walka z kułakami   /117

2. Polityka narodowościowa radzieckich władz w rejonie. Zaostrzenie stosunków polsko-żydowskich   /131

3. Radzieckie represje w rejonie jedwabieńskim w latach 1939-1941   /140

4. Sowietyzacja oświaty i życia społeczno-kulturalnego w rejonie jedwabieńskim. Walka z kościołem i religią  /145

5. Radziecka rzeczywistość na co dzień w rejonie jedwabieńskim   /160

Rozdział V. Opór społeczny i polskie podziemie niepodległościowe w rejonie jedwabieńskim  /167

1. Zakres i formy oporu społecznego w rejonie jedwabieńskim   /167

2. Opór społeczny i polskie podziemie niepodległościowe nad Biebrzą  /171

3. Polskie podziemie w rejonie jedwabieńskim w opinii NKWD (NKGB)   /180

4. Organy NKWD (NKGB) w walce z oporem społecznym i polskim podziemiem niepodległościowym  /187

Część II. Materiały i dokumenty

Wstęp   /203

1. Raport pełnomocnika KC KP(b)B ds. pracy partyjnej w pow. łomżyńskim z przebiegu wyborów do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi w powiecie łomżyńskim  /205

2. Rezolucja ogólnego zebrania członków KP(b)B powiatu łomżyńskiego określająca zadania na najbliższy okres   /207

3. Raport instruktora KC KP(b)B z pobytu w powiecie łomżyńskim  /209

4. Fragment propozycji podziału obwodu białostockiego na rejony odnoszący się do rejonu jedwabieńskiego  /215

5. Fragment informacji o propozycjach podziału powiatu łomżyńskiego na 5 rejonów   /219

6. Raport instruktora KO KP(b)B w Białymstoku o sytuacji w rejonie jedwabieńskim   /221

7. Projekt utworzenia rejonu jedwabieńskiego i jego podział na rady wiejskie  /223

8. Fragment komunikatu o wystąpieniach zbrojnych polskiego podziemia w obwodzie białostockim   /225

9. Notatka sekretarza Komitetu Rejonowego KP(b)B w Jedwabnem o aktywizacji polskiego podziemia w rejonie /225

10. Pilny meldunek ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o zlokalizowaniu nad Biebrzą zbrojnej grupy polskiego podziemia i skierowanie w celu jej likwidacji grupy operacyjnej NKWD na czele zastępcą komisarza ludowego  /228

11. Pilny meldunek ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR uzupełniający informację o rozbiciu sztabu polskiego podziemia na uroczysku Kobielno nad Biebrzą   /230

12. Uchwała Biura Komitetu Obwodowego KP(b)B w Białymstoku w sprawie podjęcia niezbędnych środków w związku z zagrożeniem ze strony polskiego podziemia   /233

13. Raport sekretarza Komitetu Obwodowego KP(b)B w Białymstoku o aktywizacji polskiego podziemia w obwodzie  /235

14. Meldunek ludowego komisarza NKWD BSRR w dokumentach znalezionych na Uroczysku Kobielno   /237

15. Raport ludowego komisarza NKWD ZSRR o likwidacji organizacji podziemnej w obwodzie białostockim   /238

16. Meldunek ludowego komisarza NKWD BSRR o odnalezieniu dokumentów polskiej organizacji podziemnej i aresztowaniu łącznika E. Czajkowskiego  /240

17. Meldunek ludowego komisarza NKWD BSRR z załączonym tłumaczeniem dokumentów pozyskanych na Uroczysku Kobielno   /241

18. Uwagi naczelnika Zarządu Obwodowego NKWD w Białymstoku do uchwały Komitetu Obwodowego PKP(b)B z 25 czerwca 1940 r. w sprawie walki z polskim podziemiem   /250

19. Fragment informacji instruktora KC KB(b)B z przebiegu obrad Obwodowego KP(b)B w Białymstoku dotyczący działalności polskiego podziemia  /252

20. Komunikat specjalny ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o wykryciu kolejnego magazynu broni ZWZ i ukrywającym się dowódcy tej organizacji   /253

21. Komunikat specjalny ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o likwidacji zbrojnej grupy polskiego podziemia   /254

22.  Komunikat specjalny ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o likwidacji przez polskie podziemie agenta NKWD we wsi Mocarze   /256

23. Informacja Rejonowego Wydziału NKWD w Jedwabnem o sytuacji polityczno-ekonomicznej w rejonie   /257

24. Informacja kierownika Wydziału Organizacyjno-Instruktorskiego Komitetu Obwodowego KP(b)B w Białymstoku o aktywizacji elementów antyradzieckich w części rejonów obwodu   /264

25. Raport specjalny ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o dobrowolnym zgłaszaniu się do NKWD członków ZWZ   /264

26. Meldunek  ludowego komisarza spraw wewnętrznych BSRR o ujawniających się członkach ZWZ z okolic Jedwabnego  /267

27. Meldunek Zarządu Obwodowego NKWD w Białymstoku o działalności polskiego podziemia w okolicach Jedwabnego  /268

28. Uchwała KP(b)B w Jedwabnem w sprawie nauczania pracowników partyjnych i państwowych języka polskiego   /272

29. Komunikat  specjalny ludowego komisarza bezpieczeństwa państwowego BSRR o zabiciu przez polskie podziemie pracownika operacyjnego NKGB  /274

Zakończenie  /275

Wykaz źródeł i literatury   /277

Aneksy   /283

Wykaz skrótów   /301