Michał Kazimierz Pac wojewoda wileński, wielki hetman litewski

Autor: Konrad Bobiatyński

Rok wydania: 2008

Ilość stron: 458

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Michał Kazimierz Pac herbu Gozdawa (ur. ok. 1624, zm. 4 kwietnia 1682 w Wace pod Wilnem) – hetman wielki litewski w latach 1667-1682 i hetman polny litewski w latach 1663-1667, wojewoda wileński od 1669.

Uczestniczył za panowania króla Jana Kazimierza w wojnach z wszystkimi wrogami Rzeczypospolitej. W 1649 odznaczył się w walkach przeciwko Chmielnickiemu. W 1658 mianowany pułkownikiem królewskim, w 1659 cześnikiem wielkim litewskim, a następnie oboźnym wielkim litewskim i regimentarzem wojsk koronnych. Podczas potopu prowadził kampanię w Kurlandii przeciwko Szwedom, a następnie działania wojenne przeciwko Rosjanom okupującym Litwę (walczył m.in. pod Szkłowem. W 1663 stłumił bunt żołnierski, w wyniku którego zginął hetman polny litewski Wincenty Gosiewski. Między innymi dzięki temu w tymże roku otrzymał urząd wojewody smoleńskiego i buławę hetmańską po Gosiewskim. W czasie rokoszu Lubomirskiego stanął po stronie króla, lecz w czasie bitwy pod Mątwami nie wziął udziału w boju. Mimo to wkrótce (1667) uzyskał buławę hetmana wielkiego litewskiego.

Po abdykacji Jana Kazimierza początkowo zwolennik stronnictwa profrancuskiego popierającego kandydaturę księcia d'Enghien do tronu polskiego, w 1668 stał na Litwie na czele stronnictwa szlacheckiego popierającego Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W 1669 objął urząd wojewody wileńskiego i miał duży wpływ na rządy Rzeczypospolitej, mianowany wojewodą wileńskim. Jako hetman przyczynił się do rozbudowy artylerii litewskiej, ale również wydania przepisów regulujących życie wewnętrzne wojska, przepisów dyscyplinarnych i sądowych.

Jego stosunki z Janem Sobieskim były od początku zaostrzone, jako przeciwnika polityki profrancuskiej. Podczas wyprawy chocimskiej w 1673 wszczął w wojsku litewskim bunt, który o mało nie skończył się odejściem Litwinów. Uczestniczył jednak w zwycięstwie pod Chocimiem, ale zaraz po bitwie odszedł wraz z wojskiem litewskim nie pozwalając na wyzyskanie owoców zwycięstwa. Kiedy Sobieski został już królem, Pac stał na czele litewskiej opozycji przeciw władcy. Po jego elekcji prowadził zażartą opozycję, wiążąc się z Moskwą, Austrią i Brandenburgią. Za jego głównie sprawą nie doszło do skutku planowane przez Sobieskiego wystąpienie przeciw Wielkiemu Elektorowi w związku z Szwecją celem odzyskania Prus Wschodnich.

Ufundował Kościół św. Piotra i Pawła w Wilnie na Antokolu. Tam też został pochowany - zgodnie z testamentem, pod schodami wejściowymi kościoła. Na płycie nagrobnej wprawionej w posadzkę wyryto napis "Tu leży grzesznik".