Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku

Autorka: Jolanta Dworzaczkowa

Rok wydania: 1997

Liczba stron: 216

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka niniejsza powstała jako wynik wieloletnich badań Autorki. [...] Opracowanie jest bogatsze treściowo od zapowiadanego w tytule. Obok właściwej Wielkopolski, zakres terytorialny został powiększony o Kujawy oraz ziemię sieradzką. Autorka sporo uwagi poświęciła początkom Kościoła braci czeskich w XV stuleciu na terenie Czech i Moraw, a więc w dobie sprzed bitwy pod Białą Górą. Chronologicznie zaś autorka zamyka dzieje "epilogiem" (określenie recenzenta), jaki spotkał Jednotę braci czeskich w XVIII wieku. Ukazanie dziejów Jednoty zostało wsparte przez monograficzne ujęcie losów poszczególnych zborów na tle życia religijnego i politycznego w szlacheckiej Rzeczypospolitej.

Obiektywizm badawczy autorki uwidocznia się w zaprezentowanych postawach samej Jednoty braci czekich, jej zwierzchników i wiernych w skomplikowanym okresie najazdu szwedzkiego (1655-1660) w sytuacji, w której doszło do niefortunnej a brzemiennej w skutki obrony Leszna przed wojskami polskimi. Jest to ważne dlatego, że wydarzenia, jakie miały miejsce w Lesznie w 1656 r. były i są na ogół przedmiotem jednostronnych studiów, od ujęć niemalże hagiograficznych po zarzuty "narodowej zdrady". 

(fragment Słowa wstępnego)

Spis treści:

Słowo wstępne /7

Wstęp  /9

Rozdział I. Jednota braterska w Czechach do 1548 r. Początki działalności braci czeskich w Wielkopolsce. Unia w Koźminku (1555). „Zgoda sandomierska” (1570). Stosunki między braćmi a luteranami. Synod generalny w Toruniu (1595). Rozpad „Zgody”. Działalność S. B. Turnowskiego (+ 1608)  /11

Rozdział II. Organizacja Jednoty w Polsce. Liczba i rozmieszczenie zborów do pocz. XVII w. Skład społeczny i językowy. Uposażenie zborów. Duchowieństwo. Obrzędy. Szkoły, piśmiennictwo. Obyczaje. Kontrreformacja, kryzys przełomu XVI/XVII w.  /50

Rozdział III. Działalność polityczna i walka o tolerancję w 1 połowie XVII w. Upadek zborów i powstawanie nowych. Imigracja niemiecka. Imigracja czeska. Zjednoczenie z Kościołami reformowanymi Małopolski i Litwy. Colloquium Charitativum w Toruniu (1645). Stosunki z innymi wyznaniami w przeddzień wojny szwedzkiej  /96

Rozdział IV. Sytuacja ważniejszych zborów w 1 połowie XVII w. Uposażenie. Duchowieństwo. Dyscyplina zborowa. Szkoły. Piśmiennictwo. Jan Amos Komensky. Położenie polskiej Jednoty w przeddzień wojny 1655 r.  /130

Rozdział V.Różnowiercy w Wielkopolsce w czasie „potopu” 1655-60. Sytuacja Jednoty w 2 połowie XVII w. Bracia czescy w dziejach Wielkopolski /165

Źródła i bibliografia  

Źródła rękopiśmienne  /192
Źródła drukowane /192
Ważniejsze opracowania  /193

Dodatek I

Zbory braci czeskich w Wielkopolsce 1551-1608  /196
Zbory innych wyznań obsługiwane przez duchownych braci czeskich  /197

Dodatek II. Zbory braci czeskich (ewangelicko-reformowane) w Wielkopolsce w 1655 r.  /197

Wykaz skrótów  /197

Resume /198

Zusammenfassung /199

Summary  /200

Mapy /202

Indeks osób  /204

Indeks  geograficzny  /212