Wołania. Praktyki komunikacyjne w życiu codziennym mieszkańców Grodziska Wielkopolskiego w XVIII wieku

Autor: Łukasz Truściński

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 334  

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 14,8 cm x 20,5 cm

W niniejszej książce autor przedstawia wyniki swoich badań nad praktykami komunikacyjnymi w życiu codziennym mieszkańców osiemnastowiecznego Grodziska Wielkopolskiego. W okresie przedrozbiorowym większość osób zamieszkujących Rzeczpospolitą była analfabetami, dlatego też w centrum analizy zostały umieszczone żywe słowo i gest. Komunikaty werbalne i niewerbalne dawnych grodziszczan nie zawsze są dziś zrozumiałe. Niejasne może początkowo wydawać się choćby to, dlaczego tak mocno oburzało ich oskarżenie o zabicie psa, a bawiło postawienie przed kimś dziurawego naczynia. Dopiero szczegółowe odtworzenie kontekstu kulturowego, społecznego i historycznego pozwala na odszyfrowanie sposobu myślenia i przybliżenie świata wyobrażeń mieszkańców wielkopolskiego miasteczka sprzed kilku wieków.

Dzięki zastosowaniu mikrohistorycznej strategii badawczej wnioski wyciągnięte z badań przeprowadzonych nad konkretną, dawną społecznością lokalną można uznać za uniwersalne, odnoszące się, w pewnej mierze, do ogółu mieszkańców miast Polski przedrozbiorowej. Z kolei teoria piśmienności mówiąca, że istnieje zasadnicza różnica w postrzeganiu słowa mówionego w społecznościach osób piśmiennych i niepiśmiennych, pozwala na wyjaśnienie, dlaczego tak duże znaczenie w życiu osiemnastowiecznych grodziszczan odgrywała szeroko rozumiana klątwa (obejmująca m.in. przeklęcia, obelgi czy też przysięgi). Bazę źródłową analizy stanowią grodziskie księgi miejskie, przede wszystkim akta sądów radzieckiego i ławniczego.

Łukasz Truściński (ur. 1983) uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w 2022 r. W latach 2008-2014 był pracownikiem Archiwum Głównego Akt Dawnych. Do jego głównych zainteresowań badawczych należy historia społeczna i kulturowa miast Rzeczypospolitej okresu przedrozbiorowego. W dorobku nauk społecznych, przede wszystkim antropologii, widzi niewyczerpane źródło inspiracji dla historyka.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział I. Grodzisk i grodziszczanie  /51

1.1. Zarys dziejów Grodziska w okresie przedrozbiorowym  /51

1.2. Przestrzeń miejska  /53

1.3. Liczba mieszkańców  /70

1.4. Struktura społeczna  /74

1.5. Władze i personel miejski  /82

1.6. Pisarze miejscy  /85

1.7. Rzemieślnicy i kupcy  /90

1.8. Imigranci /94

1.9. Wieloetniczność Grodziska a praktyki komunikacyjne  /98

Rozdział II. Społeczność oralna czy piśmienna?  /105

2.1. Uczestnictwo w kulturze pisma  /107

2.2. Przynależność społeczności Grodziska do kultury typu oralnego /119

2.3. Cechy kultury oralnej  /132

2.4. Wnioski  /154

Rozdział III. Sprawcza moc słowa – wyjaśniająca wartość formuły „kląć” /156

3.1. Język jako narzędzie działania  /159

3.2. Codzienność przez pryzmat konfliktu i rytuału  /164

3.3. Wyjaśniająca wartość pojęcia „kląć”  /168

3.4. Przekląć  /170

3.5. Wykląć  /174

3.6. Zakląć  /182

3.7. Przeklinać  /189

3.8. Zaklinać kogoś  /214

3.9. Zaklinać się  /217

3.10. Wnioski  /228

Rozdział IV. Komunikacja niewerbalna - gesty  /229

4.1. Uniwersalność gestów  /230

4.2. Kategorie gestów  /233

4.3. Przemoc fizyczna jako forma komunikacji  /235

4.4. Głowa jako cel ataku  /242

4.5. Gest obraźliwy  /247

4.6. Gest groźby  /249

4.7. Wskaźniki emocji  /252

4.8. Gest w rytuałach /261

4.9. Wymierzanie kary i tabu dotykowe /269

4.10. Gesty towarzyszące codziennym sytuacjom  /279

4.11. Dystans personalny jako komunikat niewerbalny  /291

4.12. Wnioski  /286

Zakończenie /288

Summary  /297

Bibliografia  /300

Indeks geograficzny  /318

Indeks osób /320