Wieś Miechowska w połowie XIX wieku i w parku etnograficznym w Tokarni

Autorka: Bogumiła Szura

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 432

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Przedmiotem publikacji jest obraz wsi powiatu miechowskiego w połowie XIX w. - typ wsi i jej zabudowa - dworska i chłopska w ówczesnej przestrzeni osadniczej. Praca oparta jest na wynikach badań terenowych, w dużej mierze na źródłach archiwalnych, w tym kartograficznych, które pozwoliły przedstawić osadniczy obraz wsi w połowie XIX wieku, a zarazem sprzed przebudowy struktury osadniczej związanej z czynszowaniem i komasacją gruntów, a zarazem sprzed uwłaszczenia chłopów. Na obraz wsi składają się gospodarstwa dworskie (folwarki), zagrody chłopskie, budynki przemysłowe (młyny, wiatraki, kuźnie), kościół i gospodarstwo proboszcza we wsiach parafialnych. Nierzadko wieś strukturą osadniczą (typ wsi, jej zabudowa, ustrój gruntowy) tkwiła jeszcze w okresie średniowiecza, czyli założenia wsi, co w przypadku niektórych wsi na planach z 1 poł. XIX w. jest wyraźnie czytelne"

(z wprowadzenia)

Spis treści:

Wstęp   /9

Rozdział I

Charakterystyka badanego obszaru  /15

Położenie geograficzne i warunki naturalne  /15

Liczba ludności   /16

Stosunki własnościowe  /17

Rozwój osadnictwa i czynniki kształtujące krajobraz przestrzenny wsi   /19

Krajobraz przestrzenny wsi   /19

Osadnictwo wczesnośredniowieczne   /19

Wsie na prawie polskim   /21

Wsie na prawie niemieckim   /21

Wsie folwarczne i wsie zreorganizowane w połowie XIX w.   /23

Struktura wsi - ustrój gruntowy, kształt i zabudowa w okresie przeduwłaszczeniowym  /25

Wsie niwowe  /25

Wsie łanów leśnych  /48

Wsie folwarczne  /56

Reformy agrarne i ruralistyczne   /61

Folwark, wieś i gospodarka rolna  /64

Lokalizacja folwarku   /64

Wielkość folwarku  /65

Ustrój gruntowy   /66

Gospodarka rolna, uprawy, hodowla, ogrody i sady  /67

Folwark plebański   /72

Rozdział II

Zespół dworsko-folwarczny  /74

O zespole dworsko-folwarcznym  /74

Rodzaj budynków w zespole dworsko-folwarcznym   /76

Lokalizacja budynków w zespole dworsko-folwarcznym. Strefy zabudowy  /80

Dworskie budownictwo mieszkalne. Rzuty budynków  /86

Dwór - siedziba rodziny ziemiańskiej  /86

Typy rzutu dworów w połowie XIX w.   /88

Domy dla służby dworskiej i folwarcznej  /119

Dom folwarczny albo "dwór"   /124

Dom wielorodzinny - czworak  /129

Budynki użyteczności publicznej we wsi   /134

Dom wójta, szkoła, karczma, plebania   /134

Materiał i konstrukcja budynków mieszkalnych w Zespole Dworsko-Folwarcznym  /148

Materiały i konstrukcja ścian   /148

Okna i drzwi   /151

Powała i podłoga   /154

Dach - kształt, materiał, konstrukcja   /157

Ganek lub portyk  /159

Urządzenie ogniowe  /161

Budynki użyteczności publicznej we wsi  /167

Dom wójta, szkoła, karczma i plebania  /167

Rozdział III

Dworskie budynki gospodarcze - ich rzut i wielkość   /170

Stodoła   /170

Budynki inwentarskie   /179

Spichrz, lamus  /185

Szopy, brogi, kieraty   /190

Materiał i konstrukcja dworskich budynków gospodarczych  /193

Stodoła  /193

Budynki inwentarskie  /200

Spichrz, lamus  /205

Szopy, piwnice, lodownie, kurniki, studnie  /208

Piwnice  /210

Lodownie  /210

Kurniki   /211

Studnie  /213

Locus secretus  /215

Rozdział IV

Wieś i jej zabudowa  /217

Liczba gospodarstw we wsi   /217

Zaludnienie gospodarstw   /217

Wielkość gospodarstw  /218

Zajęcia ludności  /220

Zagroda   /222

Rodzaj i liczba budynków w zagrodzie, nazewnictwo  /222

Okół - nie tylko zagroda  /226

Zagroda w źródłach archiwalnych z 1. połowy XIX w.  /231