Wielkopolski rok obrzędowy. Tradycja i zmiana

Autor: Andrzej Brencz

Rok wydania: 2006

Liczba stron: 260

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron przykurzone

"Założeniem autora jest ukazanie skomplikowanego procesu zmian, jakie zachodziły w obrzędowości w ciągu ostatnich dwóch stuleci, z drugiej zaś praca ta stanowi próbę wydobycia cech charakterystycznych dla Wielkopolski, tak aby można było uwypuklić specyfikę tego obszaru w różnych kontekstach związanych z tradycją obrzędową, wskazać na niektóre wartości regionalnego dziedzictwa kulturowego. Autor zrywa tu z dość często stosowaną konwencją opisu roku obrzędowego jakiegoś wydzielonego obszaru na szerokim. często bardzo szczegółowo zarysowanym, tle ogólnopolskim. Inaczej mówiąc, w tym przypadku uwaga jest skoncentrowana bardziej na "wnętrzu" badanego i opisywanego obszaru niż na "zewnątrz", a wykracza poza ten obszar tylko wówczas, kiedy zaistniała potrzeba wskazania na ich bardzo bliskie wzajemne związki."

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie   /11

Źródła i materiały do wielkopolskiej obrzędowości dorocznej   /24

I. O przesileniu zimowym, czyli Adwencie, Bożym Narodzeniu, Nowym Roku i Trzech Królach   /37

1. Adwent   /37

2. Boże Narodzenie  /44

2.1. Kilka słów o genezie, znaczeniu i wielkopolskiej nazwie Gwiazdka  /44

2.2. Wieczór wigilijny   /49

2.2.1. Wróżby wigilijne   /49

2.2.2. Dawne zwyczaje związane z wystrojem wnętrza   /51

Siano o słoma   /51

Wymuszanie urodzaju na drzewach owocowych   /53

Choinka - drzewko bożonarodzeniowe   /55

2.3. Wieczerza wigilijna  /58

2.3.1. Oczekiwanie na pierwszą gwiazdę   /58

2.3.2. Opłatek   /60

2.3.3. Wokół wigilijnego stołu   /62

2.4. Zwyczaj obdarowywania - wielkopolski gwiazdor   /67

2.5. Zwierzęta w noc wigilijną   /75

2.6. Kolędowanie  /79

2.6.1. Gwiazdory, wiljorze, berody, szopkarze - czyli wielkopolscy kolędnicy   /81

2.6.2. Kolędy   /90

3. Święty Szczepan - o pierwszym i drugim dniu świąt Bożego Narodzenia   /93

4. Do Trzech Króli - czyli noc sylwestrowa i Nowy Rok   /95

5. Trzej Królowie, Objawienie, Epifania  /97

II. Wielkopolskie zapusty  /99

1. Tłusty czwartek   /107

2. Zagubiona tradycja: Zapust, chodzenie z rożnem, chodzenie z kuligiem, chodzenie z kurkiem   /111

3. Pochody niedźwiedzi   /120

4. Chodzenie z kozą   /123

5. Podkoziołek   /124

6. Wywożenie młodych mężatek, czyli przyjęcie młodożeńcowej  /137

7. Taniec na wysoki len   /144

III. Tradycje wiosenne i Wielki Post  /151

1. Śmiercicha (Marzanna)   /151

2. Nowe latko (maik, gaik)   /159

3. Wielki Post   /164

4. Niedziela Palmowa   /168

5. Wielki Tydzień   /170

IV. Święta Wielkiej Nocy   /183

1. Pierwsze święto Wielkanocy  /185

1.1. Przywoływka  /185

2. Poniedziałek wielkanocny   /189

2.1. O dyngusie i chłostaniu zieloną gałęzią   /189

2.2. Pochody z kogutem (kurkiem lub kurasem), gaikiem   /192

2.3. Wielkopolska tradycja pochodów maszkar zwierzęcych  /196

2.3.1. Pochody z niedźwiedziem   /196

2.3.2. Siwki, wielkanocne pochody z koniem   /207

V. Wiosenne świętowanie  /211

1. Zielone Świątki   /211

2. Smolarze  /213

3. Król pasterzy, nieco o dawnych zwyczajach pasterskich  /219

4. Boże Ciało   /221

VI. Od przesilenia letniego ku jesieni  /229

1. Święty Jan  /229

2. Matka Boska Zielna  /233

3. Matka Boska Siewna  /237

4. Święty Wawrzyniec   /237

VII. Jesień   /239

1. Wszystkich Świętych, Zaduszki   /239

3. Święty Marcin   /240

3. Czas wróżb - Katarzynki i Andrzejki   /241

Zakończenie   /247

Literatura (wybór)   /251

Spis ilustracji   /255