Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa tom VI społeczeństwo a dobroczynność i opieka społeczna

Praca zbiorowa

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 198

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Seria: Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa

Kolejny, już szósty tom Społeczeństwa Staropolskiego. Seria nowa, tym razem poświęcony został zagadnieniu nowożytnej dobroczynności. Składają się nań studia i szkice, autorstwa 11 historyków z Warszawy, Poznania, Lublina, Częstochowy i Liwu, wśród których ponownie znajdują się zarówno wytrawni badacze (Marian Surdacki, Tadeusz Srogosz, Jan Tyszkiewicz, Jakub Lichański), jak też młodzi znawcy tytułowego zagadnienia. Wspólnym mianownikiem omawianych tekstów jest wczesnonowożytne miłosierdzie, choć zauważyć można przewagę esejów traktujących o katolickiej dobroczynności, zwłaszcza o szpitalach — przytułkach. Tom otwiera artykuł pióra Jakuba Z. Lichańskiego pt.: Ksiądz Piotr Skarga i dzieła miłosierdzia. Autor wykazał w nim, że na ocenę tej ważnej dla polskiego Kościoła postaci nadal negatywnie rzutuje stosunek słynnego jezuity do różnowierców, podczas gdy zapomina się o jego aktywnej działalności w dziedzinie dobroczynności. A przecież zakładane przez niego Bractwa Miłosierdzia, z przeanalizowanym przez J. Lichańskiego Arcybractwem Miłosierdzia (1584 r.) na czele, przez całe wieki stanowiły ważne i w miarę nowoczesne instytucje opieki społecznej w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Prócz tradycyjnego rozdawania jałmużn potrzebującym upowszechniły one m.in. tzw. skrzynki św. Mikołaja — oferujące darmowe posagi niezamożnym dziewczętom oraz tani kredyt (Mons pietatis) przeznaczony zwłaszcza dla zubożałych rzemieślników i członków ich rodzin. Wątek jezuickiej dobroczynności omawia w kolejnym tekście zatytułowanym: Przejawy dobroczynności społeczności kolegium jezuickiego w Poznaniu również Michał Nowicki. W oparciu o kroniki szkolne, podręczniki i skrypty oraz oficjalne dokumenty zakonne przybliża on akcje miłosierne podejmowane przez jezuickich scholarów, zwłaszcza w ramach działalności Sodalicji Mariańskich w okresie Paschy. Autor zwraca także uwagę na fakt, że w jezuickich kolegiach duży nacisk kładziono właśnie na chrześcijańskie miłosierdzie oraz stara się odpowiedzieć na pytanie czy ówczesna dobroczynność należała wówczas do działań wyłącznie elitarnych, czy też przyjmowała bardziej egalitarny charakter?

Spis treści: 

Przedmowa /7

Jakub Z. Lichański - Ksiądz Piotr Skarga i dzieła miłosierdzia /11
Father Piotr Skarga and works of mercy /23

Michał Nowicki - Przejawy dobroczynności społeczności kolegium jezuickiego w Poznaniu /25
Charitable manifestations of the Jesuit college community in Poznań /34

Marian Surdacki - Prepozytury szpitalne w Polsce /35
Provostrie hospitals in Poland /54

Wiesław Partyka - Prepozytury szpitalne w Ordynacji Zamojskiej w okresie przedrozbiorowym /55
The provost hospital-shelters in the Zamoyski Family Fee Tail before the Partition of Poland /79

Marta Kuc-Czerep - Działalność bractwa św. Benona na tle innych instytucji opieki społecznej w nowożytnej Warszawie /81
The Benon’s Brotherhood’s activity in the context of different social welfare institutions in modern Warsaw /94

Grzegorz Glabisz - Opieka społeczna w działalności samorządu sejmikowego województw poznańskiego i kaliskiego w XVIII wieku /95
Social welfare in the activity of the Poznań and Kalisz provincial sejmik self-government in the 18th century /112

Tadeusz Srogosz - Zasady funkcjonowania nowożytnej administracji w opiece społecznej i zdrowotnej u schyłku pierwszej Rzeczypospolitej /115
Principles of functioning of the modern administration in social and health care at the end of the Polish–Lithuanian Commonwealth /134

Mirosław Zygmunt Roguski - Szpitale i opieka nad ubogimi w świetle raportu Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej Ziemi Liwskiej z 1790 roku /135
Hospitals and care for the poor in the light of Civil-Military Commission of Livonian Land from 1790 /150

Katarzyna Pękacka-Falkowska - Niebezpieczna profesja tempore pestis: sprawy o szerzenie dżumy w Warszawie, Poznaniu i Lublinie w trakcie wielkiej wojny północnej /151
A Dangerous Profession tempore pestis: Lawsuits for Spreading Plague in Warsaw, Poznan and Lublin during the Great Northern War /178

Tadeusz M. Trajdos - Instytucje charytatywne w parafiach rzymskokatolickich Górnego Spisza XVII–XVIII w. /183
Charitable institutions in Roman Catholic parishes of the Upper Spisz region during the 17th and 18th century /190

Jan Tyszkiewicz -  Pomoc potrzebującym: muzułmańskie miłosierdzie i jałmużna u Tatarów litewsko-polskich w XVII–XIX w. /193
Help for the needy: Muslim mercy and almsgiving in Lithuanian-Polish Tatars in the 17th–19th centuries /197