Siły zbrojne i polityka w Argentynie, Brazylii i Chile. Historia i współczesność

Autor: Paweł Trefler

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 825

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 22,5 cm

Uwagi - okładka z nieznacznymi zatarciami, brzegi stron lekko przykurzone

"Postawiłem sobie zadanie przygotowania monografii, która pozwoliłaby czytelnikowi znaleźć odpowiedzi na pytania o przyczyny, przebieg i skutki zaangażowania argentyńskich, brazylijskich i chilijskich sił zbrojnych w życie społeczno-polityczne"

(Paweł Trefler)

Spis treści:

Wstęp   /9

Rozdział 1. Kształtowanie się regularnych sił zbrojnych w Argentynie, Brazylii i Chile   /20

1.1. Geneza i instytucjonalizacja sil zbrojnych   /20
1.2. Autonomizacja i profesjonalizacja sił zbrojnych   /36
1.3. Wojskowy profesjonalizm a polityczna neutralność sił zbrojnych  /45
1.4. Biurokratyzacja i technokratyzacja sił zbrojnych   /49
1.5. Podłoże konfliktu cywilno-wojskowego   /65
1.6. Militaryzm i pretorianizm   /72

Rozdział 2. Siły zbrojne jako instytucja aktywna politycznie   /86 

2.1. Metodologia badań społeczno-politycznej aktywności sił zbrojnych   /86
2.2. Interwencje sił zbrojnych w życie społeczno-polityczne   /91
2.2.1. Rodzaje interwencji  /91
2.2.2. Przyczyny, uwarunkowania i motywy interwencji  /94
2.2.3. Samopostrzeganie sił zbrojnych   /105
2.2.4. Interwencje wojskowe - rutyna czy patologia?  /107

Rozdział 3. Ewolucja doktrynalna sił zbrojnych Argentyny, Brazylii i Chile podczas "zimnej wojny"  /114 

3.1. Międzyamerykański system bezpieczeństwa pod patronatem USA   /114
3.2. Doktryna bezpieczeństwa narodowego (DBN)   /121
3.2.1. Geneza DBN   /121
3.2.2. Główne elementy DBN   /128
3.3. Ewolucja społeczno-politycznej aktywności sił zbrojnych  /134
3.4. Latynoamerykańscy wojskowi w "szkole dyktatorów"   /141
3.5. Akcja obywatelska sił zbrojnych   /143
3.6. Recepcja francuskiej doktryny wojny kontrrewolucyjnej w Argentynie   /146

Rozdział 4. Siły zbrojne Argentyny, Chile i Brazylii w latach 30. i 40. XX w.   /153 

4.1. Początki politycznego zaangażowania sił zbrojnych   /153
4.1.1. Brazylia - oddziaływanie pozytywizmu  /153
4.1.2. Chile - spuścizna Portalesa   /155
4.1.3. Argentyna - wojskowy konserwatyzm   /157
4.2. Argentyna - militaryzacja życia społeczno-politycznego   /159
4.2.1. "Haniebna dekada" - siły zbrojne w obronie interesów oligarchii   /159
4.2.2. "Rewolucja 1943 r." - nacjonaliści i płk Peron   /164
4.2.3. Spory wokół neutralizmu Argentyny   /168
4.2.4. Dynamiczny rozwój kariery politycznej Perona   /171
4.3. Chile - nawiązanie współpracy wojskowej z USA   /176
4.3.1. Działalność nazistów i germanofilów w siłach zbrojnych   /176
4.3.2. Zerwanie kontaktów wojskowych z III Rzeszą i współpraca z USA  /178
4.4. Brazylia - aktywny udział w II wojnie światowej   /181
4.4.1. Stosunki brazylijsko-niemieckie  /181
4.4.2. Wzrost zainteresowania Stanów Zjednoczonych Brazylią  /184
4.4.3. Brazylia wobec wybuchu II wojny światowej  /188
4.4.4. Zacieśnienie współpracy brazylijsko-amerykańskiej   /190
4.4.5. Brazylijski Korpus Ekspedycyjny /194
4.5. Siły zbrojne Argentyny, Brazylii i Chile u schyłku II wojny światowej  /197

Rozdział 5. Brazylia  /203 

5.1. Siły zbrojne w roli poder moderator  /203
5.1.1. Koniec dyktatury Vargasa - demokracja pod wojskową kuratelą  /203
5.1.2. Apolityczna prezydentura marsz. Dutry  /207
5.2. Demokratyczny powrót Vargasa do władzy   /211
5.2.1. Vargas - od dyktatora do demokraty  /211
5.2.2. Sprzeciw sił zbrojnych wobec próby "peronizacji" Brazylii  /214
5.3. Tragiczny koniec ery Vargasa i wzrost upolitycznienia sił zbrojnych  /219
5.3.1. Narastający konflikt w siłach zbrojnych  /219
5.3.2. Rządy Kubitschka w obliczu politycznego rozbicia sił zbrojnych  /223
5.3.3. Szybki wzlot i upadek Ouadrosa   /228
5.3.4. Niedokończony zamach stanu - ocalona prezydentura Goularta  /230
5.4. Upadek rządów Goularta  /234
5.4.1. Narastający konflikt prezydenta z siłami zbrojnymi   /234
5.4.2. Kontrowersyjne rządy Goularta   /240
5.5. 1964 - początek wojskowo-cywilnej dyktatury   /247
5.5.1. Zamach stanu   /247
5.5.2. Zaangażowanie USA w zamach stanu   /256
5.5.3. Wojskowi technokraci przejmują władzę i ustalają reguły gry   /258
5.5.4. Centralizacja i militaryzacja życia społeczno-politycznego   /262
5.5.5. "Twardogłowi" wojskowi u władzy   /265
5.6. Distencao - "powolna, stopniowa i ostrożna" liberalizacja   /279
5.6.1. Starcia gen. Geisela z "twardogłowymi" wojskowymi   /282
5.6.2. Proces oddawania władzy cywilom   /286
5.7. Powrót do rządów cywilnych   /289

Rozdział 6. Argentyna   /297 

6.1. Rządy płk. Perona - próba ideologizacji sił zbrojnych   /297
6.1.1. Argentyna i Brazylia - wzajemne odniesienia   /297
6.1.2. Triumf peronizmu   /299
6.2. Cywilno-wojskowy zamach stanu - obalenie Perona  /306
6.2.1. Obawy przed robotniczą dyktaturą - pierwsza próba zamachu stanu   /308
6.2.2. Konflikt Perona z Kościołem katolickim   /311
6.2.3. Atak zbrojny w celu unicestwienia Perona   /312
6.2.4. Rezygnacja Perona i ucieczka z Argentyny   /315
6.3. Powrót do demokracji pod wojskową kuratelą   /315
6.3.1. Pierwsze starcie w gronie wojskowych przeciwników Perona  /315
6.3.2. Gen. Aramburu - peronizm "nie" – ograniczona demokracja "tak"  /318
6.3.3. Powrót cywilów do władzy - rządy Frondiziego pod presją wojskową  /322
6.4. Apogeum konfliktu w siłach zbrojnych - colorados vs. Azulen   /333
6.4.1. Wojsko obala Frondiziego, ale pozwala na rząd cywilów   /333
6.4.2. Guido w potrzasku - eskalacja konfliktu między colorados a azulen  /335
6.4.3. Triumf azules i próba przywrócenia rządów cywilnych   /339
6.4.4. Wolta "legalistów" pod wpływem DBN   /343
6.5. Rządy de facto gen. Onganii - wdrażanie elementów DBN   /346
6.5.1. Obalenie lilii przez siły zbrojne   /346
6.5.2. Budowa reżimu autorytarno-biurokratycznego   /350
6.5.3. Onganfa traci kontrolę nad sytuacją w państwie   /356
6.5.4. Ongania pozbawiony władzy   /360
6.6. Rehabilitacja peronizmu - zawiedzione nadzieje  /364
6.6.1. Niewykonane zadanie - krótkie rządy gen. Levingstoną   /364
6.6.2. Gen. Lanusse przywraca demokrację  /365
6.6.3. Campora do rządu, Peron do władzy   /368
6.6.4. Powrót Perona na urząd prezydenta  /370
6.6.5. Nieudolne rządy "Isabelity"  /373
6.6.6. Siły zbrojne gotowe do ponownego przejęcia władzy   /375
6.7. Proceso - koniec "starego" i początek "nowego"  /378
6.7.1. "Przywracanie normalności" pod rządami gen. Videli  /378
6.7.2. Pałacowy przewrót gen. Galtieriego  /388
6.8. Przegrana wojna o Malwiny/Falklandy - głęboki kryzys w siłach zbrojnych  /392
6.8.1. Argentyńska inwazja na Malwiny/Falklandy  /392
6.8.2. Klęska militarna Argentyny i próba "demalwinizacji" sił zbrojnych  /394
6.8.3. Powrót do rządów cywilnych  /397

Rozdział 7. Chile  /405

7.1. Siły zbrojne - ani blisko, ani daleko od polityki  /405
7.1.1. Siły zbrojne wobec sytuacji społeczno-politycznej w latach 40. i 50  /405
7.1.2. Gen. Ibańez del Campo i destabilizacja relacji cywilno-wojskowych  /413
7.1.3. Alessandri Rodriguez prezydentem – przywrócenie dyscypliny w wojsku  /423
7.1.4. Frei Montalva - zła sytuacja ekonomiczna w siłach zbrojnych i bunt gen. Viaux  /426
7.2. Rządy Allende - upolitycznienie sił zbrojnych   /434
7.2.1. Siły zbrojne lojalne wobec prezydenta  /434
7.2.2. Wojskowi w składzie rządu   /444
7.2.3. Przygotowania do wojskowego zamachu stanu  /449
7.3. 1973 - wojskowy zamach stanu  /455
7.4. Monopolizacja władzy przez gen. Pinocheta  /459
7.4.1. Polityka sił zbrojnych po zamachu stanu  /459
7.4.2. Pinochet i siły zbrojne  /462
7.4.3. Budowa reżimu autorytarno-biurokratycznego  /468
7.4.4. Realizacja DBN i "legalizacja" dyktatury  /473
7.5. Początki procesu demokratyzacji   /481
7.5.1. Wyłonienie się opozycji wobec reżimu Pinocheta  /481
7.5.2. Pinochet przegrywa referendum – demokratyczna opozycja u władz  /483

Rozdział 8. Wyzwania cywilnego i demokratycznego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi w Argentynie, Brazylii i Chile  /494

8.1. Wojskowa kuratela nad życiem społeczno-politycznym   /494
8.2. Cywilne zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi   /500
8.2.1. Istota cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi  /500
8.2.2. Modele cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi   /503
8.2.3. Niedoskonałości cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi   /506
8.2.4. Uwarunkowania cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi   /509
8.2.5. Warunki utrwalenia cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi  /513
8.3. Siły zbrojne jako gwarant bezpieczeństwa publicznego   /518
8.3.1. Aktywność informacyjno-wywiadowcza sił zbrojnych  /520
8.3.2. Działalność sił zbrojnych w ramach akcji obywatelskiej  /533
8.4. Kompleks wojskowo-przemysłowy  /542
8.4.1. Brazylia  /544
8.4.2. Argentyna  /549
8.4.3. Chile  /552
8.5. Finansowanie sił zbrojnych  /554
8.5.1. Argentyna   /559
8.5.2. Brazylia  /567
8.5.3. Chile   /590

Rozdział 9. Siły zbrojne Argentyny, Brazylii i Chile wobec międzyamerykańskiego systemu bezpieczeństwa  /607

9.1. Wpływ USA na latynoamerykańskie siły zbrojne podczas  "zimnej wojny"   /607
9.1.1. USA i bezpieczeństwo w Ameryce Południowej   /607
9.1.2. Współpraca wojskowa USA z latynoamerykańskimi sojusznikami  /609
9.1.3. Międzyamerykański front walki z komunizmem   /613
9.1.4. USA wobec dyktatur wojskowych w Ameryce Południowej  /616
9.1.5. Kryzys w relacjach międzyamerykańskich  /620
9.2. Misja sił zbrojnych po "zimnej wojnie" w kontekście "nowych zagrożeń" dla bezpieczeństwa zachodniej hemisfery   /623
9.2.1. USA a modyfikacja misji sił zbrojnych w państwach Ameryki Łacińskiej  /623
9.2.2. "Nowe zagrożenia" - próba instrumentalizacji sił zbrojnych państw Ameryki Łacińskiej przez USA  /627
9.2.3. Ameryka Południowa w poszukiwaniu własnej tożsamości bezpieczeństwa   /634
9.3. Argentyna, Brazylia i Chile wobec "nowych zagrożeń"   /637
9.3.1. Argentyna   /637
9.3.2. Brazylia   /645
9.3.3. Chile   /653

Rozdział 10. Siły zbrojne Argentyny, Brazylii i Chile w okresie transformacji demokratycznej   /660

10.1. Brazylia   /660
10.1.1. Siły zbrojne w okresie przełomu demokratycznego   /660
10.1.2. Kontrowersje wokół utworzenia Ministerstwa Obrony   /663
10.1.3. Ostrożna polityka Cardoso w stosunku do sił zbrojnych   /667
10.1.4. Lula a siły zbrojne   /668
10.1.5. Kwestia rozliczenia wojskowych odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka   /671
10.2. Argentyna   /674
10.2.1. Kwestia rozliczenia wojskowych odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka  /674
10.2.2. Niepowodzenie reformy strukturalno-funkcjonalnej sił zbrojnych   /679
10.2.3. Niekonsekwentna polityka Alfonsfna w stosunku do sił zbrojnych   /681
10.2.4. Bunty carapintadas   /683
10.2.5. Odwilż w stosunkach cywilno-wojskowych   /688
10.2.6. Osłabianie wpływów sił zbrojnych   /694
10.2.7. Podporządkowanie sił zbrojnych władzom cywilnym   /696
10.3. Chile - siły zbrojne wobec transformacji demokratycznej   /701
10.3.1. Czujny sen lwa   /701
10.3.2. Dialog cywilno-wojskowy   /709
10.3.3. Polityka obrony w latach 90.   /715
10.3.4. "Depinochetyzacja" sił zbrojnych   /722

Zakończenie   /730

Wykaz skrótów   /737

Spis tabel   /752

Bibliografia   /753

Summary (streszczenie w języku angielskim)   /799

Sumario (streszczenie w języku hiszpańskim)    /803

Sumario (streszczenie w języku portugalskim)   /807

Indeks   /811