Sieć grodowa na Kujawach oraz jej funkcje od połowy X do końca XIII wieku

Autor: Marcin Danielewski

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 364

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Publikacje Instytutu Historii nr 130

"Ramy chronologiczne rozprawy są bardzo szerokie i obejmują okres od połowy X do końca XIII w. Takie ujęcie nie jest przypadkowe, ponieważ dolną granicę przyjąłem jako umowną cezurę uformowania się państwa Piastów, które właśnie w tym okresie, około połowy X w., po raz pierwszy pojawiło się na kartach źródeł pisanych. Jednocześnie wiemy, że w  tym czasie władztwo Piastów (zgodnie z periodyzacjami stosowanymi przez archeologów) utraciło swój plemienny charakter na rzecz nowych struktur - wczesnopaństwowych. Pewna część grodów nie przetrwała przejścia ze struktur plemiennych do państwowych, dlatego bardziej skomplikowane wydaje się wyznaczenie górnej granicy chronologicznej dla rozważań nad siecią grodową. W tym przypadku przypadku należy baczną uwagę zwrócić na procesy w XIII w. Był to czas, kiedy wiele ze starych grodów, czasami nawet o metryce jedenastowiecznej, przestało funkcjonować. Wówczas rozpoczęto budowę mniejszych gródków stożkowatych - będących własnością np. Kościoła. Jednocześnie w XIII w. pojawiły się pierwsze miasta, które częściowo zastąpiły centra grodowe i stanowiły główne ośrodki osadnicze. Siedzibami książęcymi bądź urzędniczymi zaczęły stawać się zamki drewniane, a od XIV w. na szerszą skalę murowane."

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział I. Podstawa źródłowa i stan badań nad średniowieczną siecią grodową Kujaw

1. Grody - informacje wstępne i omówienie literatury dotyczącej grodów  /14

2. Podstawa źródłowa  /26

Rozdział II. Kujawy w średniowiecznej Polsce od połowy X do końca XIII wieku 

1. Granice Kujaw  /33

2. Dzieje polityczne Kujaw  /62

3. Topografia średniowiecznych Kujaw  /82

Rozdział III. Chronologia grodów kujawskich w okresie od połowy X do końca XIII wieku

1. Metody datowania  /114

2. Grody datowane dendrologicznie  /122

3. Grody datowane na podstawie źródeł pisanych oraz archeologicznych, pochodzących z różnego rodzaju badań  /131

4. Grody datowane na podstawie źródeł archeologicznych, pochodzących z systematycznych wykopalisk archeologicznych  /137

5. Grody datowane na podstawie źródeł pisanych  /145

6. Grody datowane na podstawie źródeł archeologicznych, pochodzących ze starszych lub amatorskich badań oraz z prac sondażowych  /148

7. Grody datowane na podstawie źródeł archeologicznych, pochodzących z prospekcji powierzchniowych  /155

8. Inne grody oraz kasztelanie w Brześciu, Inowrocławiu i Radziejowie  /159

Rozdział IV. Funkcje grodów z obszaru Kujaw w państwie Piastów od połowy X do końca XIII wieku

1. Rozważania wstępne  /170

2. Funkcje wojskowe /188

3. Funkcje gospodarcze  /220

4. Funkcje sądowniczo-policyjne. Wybrane aspekty problematyki  /267

5. Grody jako centra kościelne  /281

6. Grody i miasta na Kujawach  /304

Zakończenie  /317

Aneksy

1. Katalog lokalizacji grodzisk  /322

2. Rozmieszczenie grodów na Kujawach w okresie między połową X a końcem XIII wieku /323

3. Miejsca wykorzystywania wybranych surowców w okresie między połową X a końcem XIII w.  /324

4. Rozmieszczenie osad służebnych względem najważniejszych grodów z terenu Kujaw w okresie między połową X a końcem XIII w.  /325

5. Rozmieszczenie targów, komór celnych i karczem względem najważniejszych grodów z terenu Kujaw w okresie między połową X a końcem XIII w.  /326

6. Ośrodki miejskie na Kujawach w XIII i XIV w.  /327

Bibliografia  /328

Wykaz skrótów  /362

Spis tabel  /363