Robinsonowie. Ludzie ukrywający się w gruzach Warszawy po upadku powstania w 1944 roku

Autor: Michał Studniak

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 365 + 34 il. + 2 mapy

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Seria: Warszawa przez wieki; Prace varsavianistyczne

Określenie „Robinsonowie warszawscy” nie jest pojęciem całkowicie nieznanym historykom dziejów najnowszych, varsavianistom i mieszkańcom stolicy. Jednak pozostaje ono na marginesie głównego dyskursu, zarówno historiograficznego, jak i popularnego, okazyjnie jedynie przypominane przez media. Na łamach prasy, czasem także w radiu, a później i w telewizji, temat ten pojawiał się zwykle przy okazji wspominania zajęcia Warszawy przez wojska sowieckie i polskie. Uznawano go za atrakcyjny, rocznicowy news. W 1975 r. jeden z Robinsonów, pracujący jako dziennikarz, Wacław Gluth-Nowowiejski, opublikował zbiór fabularyzowanych opowieści o innych ludziach, którzy podobnie jak on przeżyli jesień i zimę 1944/1945 r. w popowstaniowej Warszawie. Z niewiadomych jednak przyczyn temat ten do tej pory nie doczekał się pełnego opracowania historycznego. Kiedy już pojawiał się, to zwykle w związku z innym zagadnieniem, jak to było z relacjami Robinsonów zgromadzonych w ramach akcji zbierania wspomnień przez Muzeum Historii m.st. Warszawy i Instytut Historii PAN, wydanych następnie w publikacji „Ludność cywilna w powstaniu warszawskim”.

(ze wstępu)

Spis treści:

WSTĘP    /7

Wybór tematu i problematyka badawcza    /7

Stan badań    /10

Kwestionariusz badawczy    /12

Źródła    /18

Literatura przedmiotu    /25

ROZDZIAŁ 1. Sytuacja w Warszawie po upadku powstania     /29

ROZDZIAŁ 2. Kim byli Robinsonowie i ilu ich było?    /38

ROZDZIAŁ 3. Podjęcie decyzji o ukrywaniu się     /46

ROZDZIAŁ 4. Wybór i przygotowanie kryjówki oraz jej maskowanie    /55

ROZDZIAŁ 5. Egzystencja w anormalnych warunkach     /64

Reguły życia     /66

Warunki egzystencji     /79

Kwestia posiadania i używania broni     /93

ROZDZIAŁ 6. Sposób spędzania „czasu wolnego”     /96

ROZDZIAŁ 7. Relacje wewnątrzgrupowe oraz między różnymi grupami Robinsonów    /108

ROZDZIAŁ 8. Kontakty z ludźmi z zewnątrz    /130

ROZDZIAŁ 9. Próby samodzielnego opuszczenia Warszawy    /147

ROZDZIAŁ 10. Powojenne losy Robinsonów     /156

ROZDZIAŁ 11. Utrwalanie pamięci     /185

ROZDZIAŁ 12. Sposób postrzegania doświadczeń po latach    /223

PODSUMOWANIE     /239

ABSTRACT     /244

WYKAZ SKRÓTÓW   /246

BIBLIOGRAFIA     /248

ANEKS. Lista Robinsonów z zaznaczeniem umiejscowienia kryjówek i źródeł informacji    /262

INDEKS OSÓB     /358

ILUSTRACJE    /367

MAPA 1. Mapa kryjówek Robinsonów według opracowania Edwarda Mateckiego    /383

MAPA 2. Rozszerzona mapa kryjówek Robinsonów (wkładka)