Renesansowe kafle zachodniopomorskie. Studium z historii ogrzewania wnętrz mieszkalnych

Autor: Marcin Majewski

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 641

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

„Przedmiot prezentowanej pracy stanowią kafle piecowe okresu renesansu pochodzące z części przedodrzańskiej obszaru historycznego księstwa pomorskiego i północnych terenów Nowej Marchii, powstałe w latach ok. 1500 – ok. 1650. Kafle tego czasu spełniają swoją podstawową rolę, jako elementy konstrukcyjne pieca. Jednak ich dekoracja podlega silnym wpływom kulturowym i stylistycznym. Dzięki połączeniu tych cech kafle okresu renesansu spełniają specyficzną funkcję przekaźnika ni tylko ciepła, ale również idei. Podsumowując spełniają nie tylko rolę techniczną, ale również estetyczną.”

(fragment Wstępu)

Spis treści:

I. Wstęp  /9

I.1. Przedmiot i cel pracy  /9

I.2. Zarys historii badań nad kaflami renesansowymi w basenie Morza Bałtyckiego  /11

I.3. Stan badań nad kaflami renesansowymi na obszarze Pomorza Zachodniego  /15

I.4. Podstawa źródłowa pracy  /19

I.5. Charakterystyka materiału kaflowego pozyskiwanego w kontekście archeologicznym - problem ogólny  /23

I.6. Problem ustalania chronologii kafli  /29

I.7. Terminologia, typologia, technika - uwagi wstępne  /33

II. Formy urządzeń grzewczych  /37

II.1. Ogrzewanie powietrzem  /37

II.2. Kominki  /43

II.3. Piece kaflowe  /57

III. Produkcja i handel kaflami  /63

III.1. Miejsca i organizacja produkcji  /64

III.2. Rynek i handel  /73

IV. Systematyka i analiza kafli  /79

IV.1  Kafle formowane na kole garncarskim  /79

IV.1a. Morfologia i cechy metryczne  /79

IV.1b. Masa ceramiczna, formowanie i wypał  /82

IV.1c. Dekoracja  /88

IV.1d. Chronologia /88

IV.2. Kafle formowane na kole garncarskim i w matrycach  /90

IV.2.a. Morfologia i cechy metryczne /90

IV.2b. Masa ceramiczna, formowanie i wypał  /94

IV.2c. Dekoracja /98

IV.2d. Chronologia /103

IV.3. Kafle formowane w matrycach /104

IV.3.a. Morfologia i cechy metryczne /104

IV.3b. Masa ceramiczna, formowanie i wypał  /114

IV.3c. Dekoracja /123

IV.3d. Chronologia /124

V. Analiza ikonograficzna i próba rekonstrukcji przedstawień na kaflach renesansowych  /127

V.1. Motywy mitologiczne  /128

V.2. Seria Dwunastu Bohaterów i Dwunastu Tyranów  /132

V.3. Seria tzw. kafli reformacyjnych  /138

V.4. Serie z Ewangelistami i Apostołami  /141

V.5. Seria ilustrująca uczynki miłosierne co do ciała /143

V.6. Inne pojedyncze kafle o tematyce biblijnej /145

V.7. Seria sygnowana nazwiskiem Hans Berman  /149

V.8. Motywy alegoryczne /162

V.8a. Seria kolońska - Siedem Sztuk Wyzwolonych wg grafik Hansa Sebalda Behama /163

V.8b. Seria Siedem Sztuk Wyzwolonych wg grafik Georga Pencza  /165

V.8c. Pozostałe serie Siedem Sztuk Wyzwolonych  /167

V.8d. Seria Cnoty wg grafik Antona Eisenhoita /169

V.8e. Seria Pięć Zmysłów wg grafik Georga Pencza  /170

V.8f. Pozostałe serie Pięć Zmysłów /172

V.9. Przedstawienia portretowe  /178

V.9a. Serie kwadratowych kafli z portretami w medalionach  /178

V.9b. Seria I z portretami książąt saskich i wizerunkiem Salvatora Mundi  /184

V.9c. Seria z portretami książąt maklemburskich /189

V.9d. Seria II z portretami książąt saskich  /192

V.9e. Seria III z portretami książąt saskich  /195

V.9f. Serie z portretami książąt pomorskich  /200

V.9g. Serie z portretami nieznanych władców /204

V.9h. Pozostałe portrety władców /206

V.10. Seria z wizerunkami oficerów i żołnierzy gwardii przybocznej cesarza Rudolfa II /210

V.11. Seria z wizerunkami żołnierzy sygnowana MW 1611  /210

V.12. Pozostałe wybrane przedstawienia na kaflach wypełniających  /213

V.13. Motywy dekoracyjne na kaflach fryzowych i gzymsowych  /219

V.14. Motywy dekoracyjne na kaflach wieńczących  /229

V.15. Motywy dekoracyjne na listwach i nasadnikach  /235

VI. Renesansowe kafle zachodniopomorskie - fragment większej całości?  /241

Spis ilustracji  /247

Spis tabel  /257

Bibliografia  /259

Zusammenfassung  /307

Summary  /321