Pospolitacy, cuwaksi, powrotowcy. Osadzeni w więzieniu karnym Warszawa-Mokotów (1918-1939)

Autor: Mateusz Rodak

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 605

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

„Dozorca otworzył drzwi i jak ich było kilku, weszli do wnętrza i do cna zbaraniełi. W celi na podłodze stało, leżało i siedziało kilkunastu ludzi różnego wieku i wyglądu, a wśród nich jak jaki naczelnik stał brodaty Filipek. [...] Cela pełna nikczemnych charakterów, ulegających każdej sile, zarechotała gromadnie [...]. Speszeni przybysze przez chwilę doprawdy nie wiedzieli, co zrobić ze sobą. Wiara bawiła się ich zakłopotaniem”. Tak w wydanej w 1937 r. powieści pt. Cynk Marian Czuchnowski opisał typową dla więziennej rzeczywistości sytuację, w której dzień po dniu spotykały się dwa żywioły: tzw. powrotowcy i cuwaksi, czyli: recydywiści i więzienni nowicjusze. Łączył ich wspólny los. Wszyscy bowiem, bez względu na długość wyroku, stawali się po jego wydaniu tzw. pospolitakami, czyli więźniami karnymi - bohaterami niniejszej monografii. Jej celem jest próba udzielenia odpowiedź na niestawiane dotąd w polskich badaniach dziejów Drugiej Rzeczypospolitej pytania o to, kim byli, dlaczego trafiali do więzień i jak radzili sobie z więzienną rzeczywistością?

Spis treści:

Wstęp  /7

CZĘŚĆ I. Przestępczość, jej zwalczanie i system penitencjarny Drugiej Rzeczypospolitej. Zarys problematyki  /33

Rozdział 1. Ku idei indywidualizacji skazanych  /35

1.1. Polityka kryminalna i karna Drugiej Rzeczypospolitej. Kodeks karny (1932 r.) i jego znaczenie  /35

1.2. Polityka karna czy polityka amnestyjna? Amnestie w Drugiej Rzeczypospolitej  /51

Rozdział 2. Skala przestępczości i powrót na drogę przestępstwa (recydywa) w Drugiej Rzeczypospolitej  /62

2.1. Ogólna charakterystyka nasilenia przestępczości. Przestępczość właściwa i liczba skazanych  /62

2.2. Charakterystyka nasilenia wybranych kategorii przestępstw (kradzież, oszustwo, przywłaszczenie, fałszerstwo, zabójstwo)  /74

2.3. Zjawisko powrotu do przestępczości. Skala recydywy w okresie międzywojennym  /86

Rozdział 3. Polityka i system penitencjarny w Drugiej Rzeczypospolitej    /93

3.1. Charakterystyka ogólna i poziom zaludnienia więzień  /93

3.2. Kobiety w więzieniach Drugiej Rzeczypospolitej. Uwagi ogólne  /110

3.3. Więzienie mokotowskie na penitencjarnej mapie Polski. Historia i wygląd zakładu. Ruch naturalny w latach 1918-1939   /114

CZĘŚĆ II. Skazani z Warszawy w WKWM w latach 1918-1939   /123

Rozdział 4. Którędy na Rakowiecką? Zasady i praktyka rozmieszczania więźniów. Casus więzienia mokotowskiego   /129

4.1. Miejsce zamieszkania skazanych osadzonych w WKWM   /129

4.2. Miejsce urodzenia skazanych osadzonych w WKWM    /144

Rozdział 5. Mokotowska „elita”. Skazani pochodzący z Warszawy na tle wszystkich osadzonych w WKWM   /156

5.1. Miejsce zamieszkania skazanych pochodzących z Warszawy - obwody, komisariaty, ulice  /156

5.2. Struktura wieku skazanych osadzonych w WKWM  /185

5.3. Typy przestępstw, jakich dopuszczali się osadzeni w WKWM  /193

5.4. Mokotowscy recydywiści   /215

5.5. Wyznanie skazanych osadzonych w WKWM  /231

5.6. Deklarowany zawód osadzonych w WKWM  /255

5.7. Wykształcenie osadzonych w WKWM   /268

CZĘŚĆ III. Osadzeni w polskich więzieniach i klasy w latach 30. Próba wstępnej charakterystyki  /287

Uwagi metodologiczne  /289

Rozdział 6. Skazani osadzeni w latach 30. w więzieniach I klasy. Obraz statystyczny  /297

Rozdział 7. Skazani o sobie - historie zapisane w więziennych pamiętnikach  /335

Rozdział 8. Kondycja fizyczna (zdrowotna) więźniów w latach 30   /398

8.1. Uwagi wstępne  /398

8.2. Antropometria w więzieniu, czyli raz jeszcze o dychotomii miasto - wieś   /406

8.3. Stan zdrowia skazanych   /428

CZĘŚĆ IV. Czy istniała międzywojenna grypsera? Podkultura więzienna w zakładach karnych Drugiej Rzeczypospolitej   /463

Zakończenie  /505

Aneks  /513

Wykaz skrótów  /551

Bibliografia  /552

Abstract  /586

Spis tabel, wykresów, map i ilustracji  /589

Indeks osób  /599