Polska w świecie kolonialnym, 1918-1939. Aspiracje a rzeczywistość

„W traktowaniu o problematyce takiej jak polskie aspiracje kolonialne trudno o umiar w ocenach, niełatwo o wyważenie racji i powściągliwą narrację. Odnoszę wrażenie, że dr. Puchalskiemu to się udało”. – prof. Marek Kornat

„Polskie marzenia i nadzieje kolonialne okresu międzywojennego zazwyczaj postrzega się z zażenowaniem jako frywolną lub wręcz zabawną fanaberię. (…) Puchalski udowadnia coś zupełnie przeciwnego. (…) Wydaje się, że intencją autora było ukazanie, w jaki sposób Polska zamierzała zrealizować swoje aspiracje, dostosowując się do współczesnej rzeczywistości kolonialnej. Fakt, że próby te zakończyły się niepowodzeniem, nie dowodzi ich absurdalności”. – prof. Jan Kieniewicz

„(…) Monografia zręcznie sytuuje II Rzeczpospolitą w szerszym kontekście wyzwań gospodarczych i politycznych okresu międzywojennego. Dogłębnie badając i wykorzystując różnorodne źródła pierwotne i wtórne, Puchalski stworzył imponujące studium, które znacznie poszerza naszą wiedzę na temat dyplomacji, kolonializmu i praktyk imperialnych w XX wieku”. – prof. Matthew Yokell

(opis wydawcy)

Spis treści:

Spis ilustracji  /10

Spis tabel  /11

Wykaz skrótów, akronimów i metonimów /12

Podziękowania /14

Przedmowa do wydania polskiego /15

Przedmowa /23

Wstęp /27

I.1. Polska jako państwo postimperialne /29

I.2. Ku zwrotowi kolonialnemu w polskiej historiografii /34

I.3. Płynny porządek światowy /39

I.4. O metodologii, źródłach i strukturze książki /47

1. Od emigrantów do kolonistów. Kierowanie emigracji do Ameryki Południowej, 1918–1932  /51

1.1. Od emigrantów do kolonistów  /53

1.2. Polskie Towarzystwo Kolonialne / Emigracyjne  /56

1.3. Gustawa Załęckiego program kolonialny  /61

1.4. Emigracja do Ameryki Południowej pod kontrolą państwa  /63

1.5. Złudzenia Ukajali  /66

1.6. Orzeł Biały w Espirito Santo  /74

1.7. Powrót do Parany  /78

1.8. Wnioski  /81

2. Pomiędzy centrum a peryferiami. Ku odnowie państwa postimperialnego, 1918–1932  /83

2.1. Na paryskiej konferencji pokojowej /85

2.2. Madagaskar, odcinek 1 /87

2.3. Z Gdyni do Afryki  /90

2.4. Ucieczka z peryferii, wkroczenie w nowoczesność  /98

2.5. Zjednoczeni dla Afryki  /107

2.6. Ekspansja kolonialna a misje katolickie  /115

2.7. Wnioski  /117

3. Solidarność europejska. Osadnictwo w Afryce, 1928–1934  /119

3.1. Badanie płaskowyżu Angoli  /121

3.2. Zaangażowanie w portugalską politykę kolonialną /127

3.3. „Akcja kolonialna” Polski w Angoli za rządów Salazara  /132

3.4. Konflikty ideologiczne i spory personalne w Quipeio  /138

3.5. Zwrot ku posiadłościom francuskim  /142

3.6. Wnioski   /146

4. Prometeusz spętany. Polska wytycza własny kurs, 1934–1936   /147

4.1. Polski gambit – propozycja Liberii dla Polski  /148

4.2. „Plan akcji liberyjskiej” – kolonializm prometejski w praktyce  /156

4.3. „Zamieniliśmy drewno na kijki”  /161

4.4. Przebieg i upadek polskiego projektu handlowego w Liberii   /168

4.5. Karaibskie interludium: polska misja na Haiti  /172

4.6. „Wilki w owczych skórach” – wzrost antypolskich postaw w Liberii  /175

4.7. Zamach stanu? Kres kolonializmu prometejskiego  /179

4.8. Na odcinku etiopskim: Prometeusz niechętny  /183

4.9. Wnioski   /189

5. Ku reformie systemu Wilsonowskiego. Józef Beck i kwestia kolonialna, 1936–1939  /191

5.1. Powrót kwestii kolonialnej  /194

5.2. Polska agenda kolonialna na forum Ligi Narodów /199

5.3. Krajowa i zagraniczna krytyka planów kolonialnych Becka  /205

5.4. Porażka wielostronnych wysiłków Becka  /211

5.5. Plany kolonialne Becka na użytek wewnętrzny  /216

5.6. Odwracanie uwagi Niemców Afryką  /219

5.7. Między appeasementem europejskim a kolonialnym  /223

5.8. Kwestia kolonialna w roku 1939  /228

5.9. Wnioski   /233

6. Użyteczni za granicą, niechciani w kraju. Żydzi a projekty kolonialne, 1936–1939  /237

6.1. Żydzi a ekspansja kolonialna międzywojennej Polski /238

6.2. Emigracja żydowska jako element kwestii kolonialnej  /243

6.4. Projekt madagaskarski  /256

6.5. Madagaskar – kierunek emigracji czy pionierstwa kolonialnego?  /260

6.6. Kampania Becka na rzecz żydowskiej emigracji   /268

6.7. Wykluczenie Żydów z projektów kolonialnych  /277

6.8. Wnioski  /277

7. Ostatni wysiłek. Tajna działalność gospodarcza, 1936–1939  /281

7.1. Międzynarodowa spółka na rzecz osadnictwa w Ameryce Południowej  /281

7.2. Konglomerat kolonialny dla ekspansji handlowej w Afryce /290

7.3. Reforma projektu madagaskarskiego /293

7.4. Rekonesans konsularny /297

7.5. Penetracja południowo-wschodniej Afryki  /301

7.6. Epilog: z uchodźców i żołnierzy w kolonistów  /308

7.7. Wnioski  /317

Podsumowanie  /319

Bibliografia  /325

Indeks  /361