Polska w czasie Wielkiej Wojny 1914-1918 Historia finansowa

Przygotowanie i edcja tekstu: Andrzej Bucholz

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 306

Okładka: twarda  

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga - przetarta, zarysowana okładka; przybrudzony grzbiet

Praca niniejsza stanowi pierwszą próbę ujęcia całokształtu zagadnienia gospodarki finansowej Rosji, Niemiec i Austro-Węgier na ziemiach polskich w czasie wielkiej wojny. Obejmuje ona głównie historię polityki finansowej Rosji, Niemiec i Austro-Węgier w stosunku do ziem b. Królestwa Polskiego, które przed wojną stanowiło część zaboru rosyjskiego Polski, podczas zaś wojny zostało okupowane przez wojska niemieckie i austriackie. Utworzone przez Niemcy, Generalne Gubernatorstwo Warszawskie z okupowanych ziem północno-zachodniej części b. Królestwa Polskiego oraz utworzone przez Austro-Węgry Generalne Gubernatorstwo Wojenne w Lublinie z okupowanych ziem południowo-wschodniej części b. Królestwa Polskiego były terenem wyjątkowej eksploatacji finansowej i gospodarczej prowadzonej przez władze okupacyjne pod hasłem zaspokojenia w pierwszym rzędzie potrzeb gospodarstwa narodowego Niemiec i Austro-Węgier oraz potrzeb armii walczącej na froncie, choćby to miało być nawet kosztem najżywotniejszych interesów ziem okupowanych.

Polityka finansowa władz okupacyjnch niemieckich i austro-węgierskich na ziemiach polskich stanowi więc niewątpliwie jedną z najciekawszych kart gospodarczej i finansowej historii wojny. Zbadanie jej stanowiło wyjątkową trudność. Brak monograficznych opracować z tego okresu, zmuszał do poszukiwań archiwalnych - do sięgania do aktów władz okupacyjnych, które w pewnej tylko części pozostały w archiwach polskich. Poważna część tych materiałów archiwalnych została opracowana dla celów rozrachunku Polski z Niemcami przez Główny Urząd Likwidacyjny pod p. Józefa Kożuchowskiego i moim kierownictwem....

(z Przedmowy)

Spis treści:

Przedmowa  /13

I. Rzut oka na gospodarkę finansową państw zaborczych na terenach Rzeczypospolitej Polskiej w okresie poprzedzającym wojnę światową  /15

1. Dochody i wydatki państwowe w b. zaborze rosyjskim  /16

2. Dochody i wydatki państwowe w b. zaborze austriackim  /22

3. Dochody i wydatki państwowe w b. zaborze pruskim  /28

4. Zestawienie dochodów i wydatków państw zaborczych na ziemiach polskich  /30

II. Polityka finansowa Rosji w pierwszym roku wojny oraz wpływ tej polityki na sytuację finansową ziem zaboru rosyjskiego /37

1. Sytuacja budżetowa w dziedzinie dochodów /38

2. Dochody Królestwa Polskiego w r. 1914 i 1915 /40

3. Sytuacja budżetowa w dziedzinie wydatków /42

4. Wydatki budżetowe na ziemiach polskich oraz rekwizycje /43

5. Ewakuacja  /44

6. Sytuacja kredytowa  /45

7. Moratorium  /48

8. Sytuacja walutowa  /50

III. Gospodarka finansowa Niemiec na terenach okupowanych Królestwa Polskiego /53

1. Gospodarka finansowa zarządów cywilnych terenów okupowanych na wschodzie przed utworzeniem Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego oraz wytyczne gospodarki finansowe niemieckich władz okupacyjnych  /53

2. Wytyczne gospodarki finansowe Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego i zarządu cywilnego przy tym Generalnym Gubernatorstwie  /55

3. Polityka podatkowa niemieckich władz okupacyjnych oraz dochody budżetu administracji cywilnej przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim  /58

Ściąganie zaległości podatkowych na postawie ustaw rosyjskich  /58

Przedbowa systemu podatków bezpośrednich  /59

a) Podatek gruntowy  /60

b) Podatek od handlu i przemysłu  /61

c) Podatek dochodowy od kapitałów  /62

d) Podatek od kapitałów pieniężnych zabezpieczonych hipotecznie  /63

e) Podatek mieszkaniowy  /64

f) Podatek od nieruchomości  /64

g) Podatek majątkowy  /65

Przedbudowa systemu podatków pośrednich  /66

a) Opodatkowanie cukru  /66

b) Opodatkowanie spirytusu  /68

c) Opodatkowanie piwa  /69

d) Opodatkowanie drożdży  /70

e) Monopol tytoniowy i papierosowy  /71

f) Opodatkowanie obwolut do papierosów /72

g) Opodatkowanie zapałek  /72

Wprowadzenie nowych podatków pośrednich i monopoli skarbowych  /73

a) Opodatkowanie zboża i jęczmnienia  /73

b) Opodatkowanie soli  /75

c) Opodatkowanie węgla  /75

d) Monopol produkcji i sprzedaży mydła  /77

e) Opodatkowanie gazu i elektryczności  /78

Cła  /79

Przebudowa systemu opłat skarbowych  /81

a) Opłaty stemplowe  /82

b) Opłaty od biletów jazdy kolejami i od listów przewozowych /83

c) Inne opłaty skarbowe  /83

d) Opłaty sądowe  /84

Wprowadzenie wojennych opłat administracyjnych  /84

a) Opłaty paszportowe  /84

b) Opłaty za pozwolenie na podróż  /85

c) Opłaty za pozwolenie na przekroczenie granicy  /86

d) Opłaty za pozwolenie na używanie samochodu  /86

e) Inne opłaty wojenne administracyjne  /86

Wprowadzenie wysokich kar policyjno-administracyjnych  /97

Dochody z majątków państwowych  /88

a) Lasy  /88

b) Saliny  /94

c) Inne przedsiębiorstwa i majątki państwowe /95

Dochody z majątków prywatnych poddanych przymusowej administracji  /95

Ogólne zestawienie wpływów budżetu Administracji Cywilnej przy Gen. Gub. Warszawskim w latach 1915-1918  /99

4. Świadczenia pozabudżetowe  /105

Świadczenia rzeczowe /106

Monopole prywatne  /108

5. Wydatki budżetowe Zarządu Cywilnego przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim  /111

Ogólne zestawienie wydatków budżetowych Zarządu Cywilnego przy Gen. Gubernatorstwie Warszawskim w latach 1915-1918  /111

a) Uprawnienia władz okupacyjnych oraz stały wzrost budżetów okupacyjnych  /111

b) Ogólny przegląd wydatków  /113

c) Budżet netto  /116

Wydatki Zarządu Cywilnego przy Gen. Gub. Warszawskim na cele wojenne Rzeszy Niemieckiej oraz na inne cele państwowe Rzeszy i Prus  /118

a) Wydatki na wojsko niemieckie  /118

b) Wydatki na drużyny i bataliony robotnicze  /119

c) Poczta  /120

d) Wydatki na rzecz ludności niemieckiej  /121

e) Plany kolonizacyjne  /123

f) Wydatki na cele polityczne  /125

Wydatki na cele kulturalne i gospodarcze terenu okupowanego  /126

a) Drogi  /126

b) Drogi wodne  /127

c) Kolejki  /127

d) Odbudowa  /129

e) Opieka nad ludnością, szczególnie dotkniętą przez wojnę  /131

f) Rolnictwo i aprowizacja /133

g) Sądownictwo /135

h) Szkolnictwo  /136

i) Wydatki na inne cele /138

j) Wojsko polskie /139

k) Władze polskie /140

6. Gospodarka finansowa związków komunalnych na terenie okupacji  /143

Zarządzenie władz okupacyjnych w dziedzinie samorządu  /143

a) Samorząd miejski  /143

b) Samorząd powiatowy  /145

c) Gminy wiejskie  /147

Gospodarka samorządu powiatowego  /148

a) Dochody  /148

b) Wydatki  /151

c) Ogólne wyniki  /156

Finanse samorządu miejskiego  /157

a) Sytuacja ogólna miast  /157

b) Finanse Warszawy  /158

c) Finanse miast mniejszych  /166

d) Pożyczki miejskie  /167

Finanse gmin wiejskich  /172

7. Polityka walutowa Niemiec w stosunku do terenu okupacji niemieckiej Królestwa Polskiego  /175

Polityka walutowa w okresie Zarządu Cywilnego dla Polski po lewej stronie Wisły  /175

a) Głód pieniężny i walka z nim  /176

b) Okres dwuwalutowości oraz przymusowy kurs marek niemieckich  /178

c) Pierwsze plany banku emisyjnego  /181

Polityka walutowa Niemiec po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego  /182

a) Ustosunkowanie się władz okupacyjnych do waluty rublowej  /182

b) Przygotowania do utworzenia nowej waluty  /188

c) Rozporządzenia wprowadzające markę polską oraz utworzenie Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej  /192

d) Cele Niemiec przy wprowadzaniu nowej waluty  /195

e) Działalność P.K.K.P.  /198

f) Sytuacja rubli po wprowadzeniu marek polskich  /201

g) Wywóz srebra i złota  /206

h) Siła nabywcza marki polskiej oraz ruch cen  /209

8. Kredyt w okresie okupacji niemieckiej  /211

a) Ogólna sytuacja kredytowa  /211

b) Banki  /214

c) Kasy oszczędności i spółdzielnie  /220

d) Kredyt hipoteczny  /222

IV. Gospodarka finansowa Austro-Węgier na terenach okupowanych Królestwa Polskiego  /225

1. Wytyczne gospodarki finansowej władz okupacyjnych austro-węgierskich  /225

2. Dochody zarządu wojskowego w Polsce  /229

a) Podatki bezpośrednie  /230

b) Podatki pośrednie  /232

c) Cła i opłaty wywozowe /237

d) Opłaty stemplowe  /239

e) Opłaty sądowe  /240

f) Opłaty administracyjne i kary policyjne  /240

g) Monopol obrotu zbożem  /242

h) Przedsiębiorstwa państwowe  /244

i) Majątki rolne  /246

j) Dochody z lasów państwowych  /246

k) Dochody przedsiębiorstw górniczo-hutniczych  /246

l) Dochody przedsiębiorstw komunikacyjnych  /248

ł) Ogólne zestawienie wpływów budżetowych Gen. Gubernatorstwa Wojskowego  /249

3. Świadczenia pozabudżetowe  /252

4. Wydatki budżetowe Gen. Gubernatorstwa Wojskowego /255

5. Gospodarka finansowa związków komunalnych  /261

a) Samorząd miejski  /261

b) Samorząd powiatowy  /262

c) Samorząd gminny  /267

6. Polityka walutowa i kredytowa Austro-Węgier w stosunku do terenu okupacji austro-węgierskiej Królestwa Polskiego  /268

a) Polityka walutowa  /268

b) Polityka kredytowa  /275

V. Gospodarka finansowa Niemiec na terenach okupowanych wschodu  /279

1. Dochody zarządów okupacyjnych  /281

2. Świadczenia pozabudżetowe  /286

Źródła i bibliografia  /289