Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej

Autor: Paweł Grata

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 544

Okładka: miękka

Format: 15,8 cm x 23,0 cm

Monopole skarbowe, czyli wyłączne uprawnienia państwa w zakresie handlu i produkcji artykułów konsumpcji masowej (zarówno pierwszej potrzeby jak i używek), stanowiły ważny element systemu podatkowego Drugiej Rzeczypospolitej. W okresie względnie ustabilizowanej gospodarki budżetowej przynosiły około 1/3 wpływów skarbowych państwa, zaś w latach Wielkiego Kryzysu udział ten wzrósł nawet do blisko 40%. Poza względami czysto fiskalnymi funkcjonowanie rozbudowanego systemu monopolowego łączyło się z prowadzeniem przez państwo kilku stosunkowo dużych przedsiębiorstw produkcyjno-handlowych. Stąd też przedmiotem niniejszej pracy jest dosłownie rozumiane miejsce monopoli skarbowych w polityce podatkowej międzywojennej Polski, jak również pozostałe zjawiska polityczne, ekonomiczne i społeczne z nimi związane. Proces budowy systemu monopolowego, jego uwarunkowania polityczne i prawne, zasięg gospodarczego oddziaływania poszczególnych przedsiębiorstw monopolowych, ich uprawnienia wytwórcze i handlowe, prowadzona przez nie polityka gospodarcza, handlowa, zatrudnienia, problemy związane z egzekucją uprawnień monopolowych państwa oraz wymierne (gospodarcze, finansowe, ale i społeczne) efekty ich wykonywania - wszystko to złożyło się na rozbudowany katalog spraw wchodzących w zakres badań niniejszej rozprawy.

(Ze Wstępu)

Spis treści: 

Wstęp /7

Rozdział I
Polski system podatkowy w latach 1918-1939 /25
1. Dziedzictwo zaborów /25
2. Unifikacja i rozwój polskiego systemu podatkowego do 1926 roku /41
3. Ewolucja systemu podatkowego w latach 1926-1939 /76

Rozdział II
Budowa i uwarunkowania prawne systemu monopoli skarbowych w Polsce /106
1. Geneza monopolowych zasad opodatkowania na ziemiach polskich /106
2. Początki systemu monopolowego w niepodległej Polsce /120
3. Rozbudowa systemu monopolowego w latach 1922-1925 /142
4. Podstawy prawne przedsiębiorstw monopolowych /167

Rozdział III
Uwarunkowania organizacyjne przedsiębiorstw monopolowych /190
1. Struktury zarządzające /190
2. Organizacja produkcji i zaopatrzenia /200
3. Zatrudnienie w przedsiębiorstwach monopolowych /236

Rozdział IV
Wykonywanie uprawnień handlowych /250
1. Zasady i organizacja sprzedaży wyrobów monopolowych /250
2. Polityka handlowa monopoli skarbowych /270
3. Problemy z egzekucją uprawnień monopolowych Skarbu /303

Rozdział V
Wytwórczość i zbyt wyrobów monopolowych /324
1. Produkcja wyrobów monopolowych /324
2. Sprzedaż artykułów monopolowych /364

Rozdział VI
Wyniki fiskalne i ekonomiczne monopoli skarbowych /407
1. Monopole skarbowe w gospodarce budżetowej do 1924 roku /407
2. Miejsce monopoli w dochodach budżetowych w latach 1925-1939 /426
3. Wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw monopolowych /463

Zakończenie /500

Wykaz wykorzystanych źródeł archiwalnych, drukowanych i opracowań /507

Spis tabel /535

Spis wykresów /537

Indeks osób /538