Litwa na przełomie średniowiecza i nowożytności 1492-1569

Książka jest próbą opracowania jednego okresu dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego w ważnym czasie przełomu między średniowieczem a nowożytnością. Wyodrębniono tu cztery wielkie działy procesu historycznego: politykę, gospodarkę i społeczeństwo oraz kulturę w szerokim rozumieniu.

Spis treści:

Wstęp  /5

Rozdział I. Aleksander Jagiellończyk - między Polską a Moskwą 1492-1506  /13

1. Charakterystyka Aleksandra  /13

2. Zmiany w ustroju politycznym   /15

A. Rada panów. Urzędy  /15

B. Geneza sejmu  /20

3. Dwie wojny z Moskwą 1492-1503  /21

A. Pierwsza wojna moskiewska  /21

B. Druga wojna moskiewska  1500-1503  /21

4. Unie z Polską w latach 1499-1501  /26

A. Bez unii 1492-1498  /34

B. Unia 1499 r.  /36

C. Unia mielnicka 1501 r.  /38

5. Polityka Jagiellońska 1942-1506  /41

Rozdział II. Czasy Zygmuntowskie - wielkie przemiany 1506-1569  /47

1. Charakterystyka Zygmunta Starego   /47

2. Wojny moskiewski w latach 1507-1537   /49

A. Trzecia wojna moskiewska 1507-1508  /49

B. Czwarta wojna moskiewska 15012-1522   /53

C. Piąta wojna moskiewska (wojna starodubowska) 1534-1537  .59

D. Nie tylko wojny  /62

3. Stosunki z innymi państwami  /64

A. Chanat Krymski  /65

B. Mołdawia  /66

C. Inflanty  /67

D. Zakon Krzyżacki (Księstwo Pruskie)  /67

E. Inne kierunki  /69

4. Ciąg dalszy polityki Jagiellońskiej (1507-1526)   /70

5. Zmiany ustrojowe za panowania Zygmunta Starego  /72

A. Rada Panów. Walka o władzę   /72

B. Bojarstwo, walka o przywileje. Sejm  /76

C. I Statut Litewski  /83

6. Królowa Bona i jej działalność na Litwie  /85

7. Charakterystyka Zygmunta Augusta  /91

8. Zygmunt August jako wielki książę litewski (1544-1548)  /93

9. Zygmunt August i Barbara Gasztołdowa (Radziwiłłówna)  /98

10. Stosunki polsko-litewskie do 1568 r.  /101

11. Reformy ustrojowe i gospodarcze   /115

A. Geneza reform  /115

B. Rola Podlasia w recepcji wpływów polskich w Litwie  /117

C. Reformy ustrojowe /118

D. II Statut Litewski   /127

E. Reforma gospodarcza (pomiara włóczna)  /129

12. Wojna inflancka 1558-1570 /137

13. Unia lubelska 1569 r.  /143

A. Geneza Unii   /143

B. Sejm lubelski z 1569 r.  /146

C. Postanowienia unii  /150

D. Skutki  /156

Rozdział III. Gospodarka i społeczeństwo  /160

1. Terytorium, granice i ludność  /160

A. Terytorium  /160

B. Granice  /161

C. Ludność  /164

2. Gospodarstwo wiejskie - wieś i folwark  /165

3. Miasto, rzemiosło i handel  /171

A. Miasto  /171

a. Liczba i rozmieszczenie  /171

b. Podziały miast  /175

c. Organizacja miasta, jurydyki  /180

d. Struktura społeczna i etniczna   /181

e. Ocena prawa magdeburskiego  /183

B. Rzemiosło  /184

a. Geneza cechów  /184

b. Organizacja cechu   /188

c. Ocena roli cechów  /189

C. Handel  /189

a. Drogi handlowe  /190

b. Przedmioty handlu  /192

c. Główne formy handlu  /193

d. Kupiectwo  /194

e. Znaczenie handlu  /195

D. Wilno stolicą Wielkiego Księstwa Litewskiego  /196

4. Społeczeństwo stanowe  /199

A. Uwagi ogólne  /199

B. Stan szlachecki  /200

C. Stan duchowny   /210

D. Stan mieszczański  /212

E. "Stan" chłopski  /214

F. Kozacy  /218

5. Wspólnoty etniczno-wyznaniowe  /220

A. Żydzi  /220

B. Karaimi  /227

C. Tatarzy  /229

D. Ormianie  /234

E. Cyganie  /235

Rozdział IV. Wyznania. Kultura   /236

1. Rozwój Kościoła katolickiego  /236

A. Organizacja diecezji  /236

B. Podstawy gospodarcze kościoła  /238

D. Kościół a społeczeństwo  /240

E. Zakony  /250

2. Położenie Cerkwi prawosławnej  /253

A. Stan prawny i majątkowy  /253

B. Organizacja  /257

C. Działalność Cerkwi  /261

3. Początki Reformacji do 1570 r. Tolerancja religijna  /264

A. Geneza Reformacji  /264

B. Początki Reformacji   /266

C. Tolerancja religijna    /273

4. Początki Renesansu (do 1569)  /275

A. Ogólna charakterystyka. Geneza  /275

B. Instytucje kulturalne: szkoły, drukarnie, biblioteki  /280

C. Literatura  /284

D. Sztuka   /290

a. Architektura  /290

b. Sztuki plastyczne  /293

E. Muzyka  /296

5. Problem świadomości. Kwestia języka. Formowanie się świadomości narodowej białoruskiej i ukraińskiej  /297

A. Problem świadomości  /297

B. Kwestia języka  /302

C. Formowanie się świadomości narodowej białoruskiej i ukraińskiej  /307

Zakończenie  /310

Mapy  /316

Bibliografia  /320