Kultura społeczna Polesia Rzeczyckiego

Autor: Czesław Pietkiewicz

Redakcja naukowa i wprowadzenie: Anna Engelking

Rok wydania: 2013

Ilość stron: 364

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Autentyzm tekstu Kultury społecznej Polesia Rzeczyckiego przejawia się w sposobie patrzenia Pietkiewicza na rzeczywistość. Dziś moglibyśmy go nazwać perspektywą reportera-dokumentalisty. Czytając choćby opis uczt, stanowiące zapis rytuału sekwencja po sekwencji z uwzględnieniem zachowań i emocji uczestników, dialogów, śpiewów, żartów i komentarzy, uświadamiamy sobie dopiero, jak "bezkrwiste" - bo rejestrujące tylko scenariusz - bywają typowe opisy obrzędów znane z monografii etnograficznych. Etnografia Pietkiewicza tętni życiem. To życie przemawia do nas z pieczołowicie przytaczanych szczegółów: z konkretów ukazanych w formie anegdot, z sugestywnych relacji o stanach emocjonalnych i nastroju, z kapitalnego poczucia humoru zarówno samego Pietkiewicza, jak i jego bohaterów, a nade wszystko z niepowtarzalnych dialogów i opowieści.

Jest jeszcze jedna sfera, w której uobecnia się ten autentyzm. To całkowity brak pruderii. Pietkiewicz nie uznaje tabu wiktoriańskiego: przywołuje nieupiększony język chłopski, z obscenami i dosadnym humorem, przytacza "niecenzuralne" teksty folkloru, bez żenady mówi o obyczajach seksualnych i relacjach między płciami, nie przybiera pozy moralisty, gdy opisuje nadużywanie alkoholu, techniki kradzieży czy stosunek do kłamstwa i oszustwa, obficie cytuje rozbudowane i wyrafinowane przekleństwa, grubiańskie i żartobliwe bez różnicy.

I tak, dzięki potrzebie starego etnografa-samouka, by opowiedzieć o swoim kraju, XIX-wieczne Polesie - kraina sprzed 150 lat - staje przed naszymi oczyma jak żywe: bez sentymentów, upiększeń i kulturowych przesądów.

Spis treści:

Przedmowa (Hubert Czachowski)  /5

Od redakcji  /7

Czesław Pietkiewicz i jego Polesie Rzeczyckie - Anna Engelking  /9

Bibliografia  /32

Rozdział I. Ustrój rodzinny  /37

1. Rodzina  /37

2. Małżeństwo  /40

3. Wychowanie dziecka  /48

4. Młodzież /59

Rozdział II. Ustrój gospodarczy  /67

1. Majątek (chadziajstwa)  /67

2. Podział pracy  /68

3. Handel wymienny  /81

Rozdział III. Ustrój gminny  /93

1. Gmina (wołaść)  /93

2. Podatki (podaci)  /101

3. Sąd gminny  (wałasny sud)  /102

4. Składy zbożowe (hamazieja)  /106

Rozdział IV. Zabytki pańszczyźniane  /109

Rozdział V. Stosunek Poleszuka do wojskowości  /119

Rozdział VI. Obrzędy rodzinne  /139

1. Urodziny  /139

2. Chrzciny  /142

3. Zwyczaje weselne (wiesielle)  /151

4. Pogrzeb  /187

Rozdział VII. Obrzędy i zwyczaje doroczne  /197

1. Święta Bożego Narodzenia (Koledy albo Razdwoj)  /197

2. Mięsopust (Miasajed)  /224

3. Wielki Post (Wieliki post)  /236

4. Wielkanoc (Wielikdzień)  /240

5. Wiosna (Wiesna krasna)  /246

6. Zielone Święta (Siomucha albo Swiataja Trójca)  /248

7. Noc św. Jana (Kupalnaja nocz)  /253

Rozdział VIII. Gry i zabawy  /257

1. Gry  /257

2. Zabawy   /263

3. Przyrządy do zabaw (pryczandały albo pryczandalle)  /272

4. Bawienie małych dzieci  /283

Rozdział IX. Zwyczaje prawne  /289

1. Brana (warota albo kowarat)  /289

2. Litkup (maharycz, gdzie indziej - barysz)  /289

3. Miedza (mieża)  /292

4. Pastuch   /294

5. Pastwisko  /294

6. Pierejmo (pierejmo)  /295

7. Pożar (296)

8. Przybłędy   /298

9. Ptaki  /299

10. Rekwizycja  /300

11. Rewizja (trus)  /300

12. Stróż nocny  /301

13. Stróż od zarazy na bydło  /302

14. Studnia (kałodzież)  /303

15. Szkoda na polu, na łące i w ogrodzie  /303

16. Testament  305

17. Wiecha  (wiecha albo zaprestnaja wiecha)  /306

18. Żebrak (starec)  /307

Rozdział X. Zwyczaje towarzyskie  /309

1. Zakładziny (zakładziny)  /309

2. Ułaziny (ułaziny) [zasiedliny]  /309

3. Gościnność  /310

4. Gościniec (haściniec) [prezent]  /312

5. Pasiedżenka (pasiedżenka) [posiady]  /313

6. Popradki (popradki albo wieczarynki) [prządki albo wieczorynki]  /315

7. Zakładanie się (zakład)  /315

8. Prymieta (prymieta) [znak]  /317

9. Odpust  (chwest)  /317

10 Jarmark (jarmałak)  /323

11. Karczma   /325

12. Pożyczka  /328

Rozdział XI. Etyka  /333

1. Kradzież (kraża)  /333

2. Matactwo (krucielstwa)  /346

3. Oszustwo (abszukaństwa albo padmanka)  /350

4. Kłamstwo (brechnia albo chłuśnia)  /350

5. Krzywoprzysięstwo  /352

6. Pijaństwo  /352

7. Zemsta (msta)  /356

8. Więzienie (astroh)  /357

9. Zabójstwo  /360

Bibliografia  /361