Kultura materialna mieszczan Świdnicy i rycerstwa Weichbildu świdnickiego w świetle testamentów (od I połowy XIV do końca i...)

Autor: Bogdan Bobowski

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 283

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przykurzone

"W pejzażu gospodarki, życia społecznego i kultury Śląska późnego średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych miasto tej miary, jaką prezentowała Świdnica, odgrywało szczególną rolę. Jak słusznie stwierdził Henryk Samsonowicz: Sama koncentracja ludzi, dóbr materialnych, środków działania, łatwość wymiany towarów, myśli, sposobów pracy, powodowały, że miasta stanowiły od samego początku ośrodki kultury [...] specyficzne formy pracy w mieście [...] wyznaczały potrzeby dotyczące prawa, kształtowały poglądy, system wartości i zasady postępowania, stwarzały też wspólną platformę porozumienia i kontaktu mieszczan z rycerstwem czy chłopami.

Dosyć specyficzne formy zajęć zawodowych oraz życia w mieście w badanym okresie wymagały używania tekstu pisanego, a wśród różnych jego rodzajów również oświadczeń ostatniej woli, jakimi były testamenty. Podobnie jak inne rodzaje dokumentacji czynności prawnych były swoistym narzędziem regulacji życia wspólnot rodzinnych oraz różnych kręgów społeczności miejskich i terytoriów wokółmiejskich. Wraz z upowszechnieniem dokumentowania określonych czynności prawnych następował wzrost poziomu wykształcenia wśród mieszkańców miast i otaczających je kręgów weichbildowych. Duże możliwości badawcze w tym zakresie daje analiza tekstów dokumentów ostatniej woli. W modelu wykształcenia mieszczan, zwłaszcza większych śląskich ośrodków miejskich, poza elementarną znajomością ars scribendi i ars legendi mieściły się znajomość prawa, sztuka rachowania i podstaw wiedzy ekonomicznej.

Poznanie człowieka poprzez tworzone przez niego rzeczy (Realienkunde), mimo licznych wad tego rodzaju źródeł, zbliża do badanej rzeczywistości, pozwala przynajmniej odpowiedzieć na pytanie: Jak mogło być? Historycy ciągle w niezadawalającym stopniu wykorzystują wiedzę z zakresu kultury materialnej do wyjaśniania przeszłości, uważają, że świat rzeczy jest tylko wycinkiem historii. Archeolodzy coraz częściej stwierdzają, że bez rekonstrukcji świata rzeczy nie można przedstawić etapów życia ludzi na ziemi".

(fragment wstępu

Spis treści:

Wstęp    /5

Część I

Wprowadzenie
1. Świdnica i ziemie Weichbildu świdnickiego od pierwszej połowy XIV do końca pierwszej ćwierci XVII wieku. Stosunki ustrojowo-polityczne, społeczno-ekonomiczne i religijne    /11
2. Testament jako źródło historyczne    /20

Część II

Prawne, teologiczne i społeczno-ekonomiczne aspekty funkcjonowania testamentu
1. Liczbowy rozwój testamentu i ogólnych oświadczeń woli na wypadek śmierci. Testatorzy i spadkobiercy, regulacje i procedury prawne związane z funkcjonowaniem testamentu    /37
2. Akt ostatniej woli jako element przygotowania do śmierci    /66
3. Rodzina mieszczańska w świetle testamentów   /78

Część III

Kultura materialna - kultura bytowania
1. Dobra ruchome - ogólna charakterystyka    /92
1.1. Ubiór    /93
1.2. Obuwie, rękawice    /115
1.3. Bielizna pościelowa i stołowa    /116
1.4. Pasy    /125
1.5. Książka i prywatne zbiory biblioteczne   /128
1.6. Biżuteria i ozdoby    /133
1.7. Dewocjonalia   /139
1.8. Naczynia i przedmioty zastawy stołowej    /140
1.9. Zbroja i broń    /148
1.10. Meble    /157
1.11. Narzędzia     /161
1.12. Zboże i inne produkty spożywcze    /163
2. Dobra nieruchome - domy, obiekty gospodarcze i produkcyjne, dobra ziemskie    /169
3. Obrót pieniężny i rynek kredytowy    /182
4. Ceny dóbr ruchomych i nieruchomości    /192

Część IV

Legaty. Ogólna charakterystyka
1. Legaty na korzyść duchownych, instytucji Kościoła oraz biednych i chorych   /195 

Zakończenie    /209 

Ilustracje    /213 

Bibliografia    /263

Wykaz skrótów   /276

Spis ilustracji    /277

Zusammenfassung    /280