Kultura duchowa społeczności zamieszkujących ziemie polskie w późnym paleolicie i mezolicie

Autorka: Zofia Sulgostowska

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 272

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Zofia Sulgostowska jest archeologiem pradziejowym. Studia na Uniwersytecie Warszawskim ukończyła w roku 1968, prowadziła wiele badań terenowych. Od lat interesował ją temat kultury duchowej społeczności zbieracko-łowieckich (od 14 do 5 tys. p.n.e.) i temu poświęcona jest jej najnowsza książka. Źródła pozyskiwane wykopaliskowo, pochodzące z obozowisk i grobów, wykazują dużą różnorodność i pozwalają na interpretacje wykraczające poza omawianie kultury materialnej.

Spis treści: 

WPROWADZENIE /7

I. RYTUAŁY ZWIĄZANE Z TRAKTOWANIEM SZCZĄTKÓW LUDZKICH /13

I.1. Kontekst archeologiczny szczątków: tafonomia, szczątki bez kontekstu, depozyty, pochówki /13

Tafonomia /16
Szczątki bez kontekstu, depozyty, pochówki /22

I.2. Liczba i rozmieszczenie stanowisk w paleolicie i mezolicie /23

I.3. Liczba osobników, ich wiek i płeć, paleopatologie, tryb życia, dieta /24

Paleopatologie /26

I.4. Rekonstrukcja wyglądu i przynależności taksonomicznej /28

I.5. Rytuały grzebalne /29

I.5.1. Lokalizacja cmentarzysk i pochówków oraz konstrukcja grobów /29
Konstrukcja grobu /31
Jamy grobowe, ich rozmiary oraz kształt. /32
Wypełnisko jam grobowych /32
Elementy konstrukcyjne /33

I.5.2. Traktowanie ciała: inhumacja, kremacja, birytualizm /33
Pozycja ciała w jamie grobowej oraz orientacja /35
Pojemniki na ciało, krępowanie ciał /36

I.5.3. Wyposażenie zmarłych /37
Ozdoby /39
Wytwory krzemienne /40
Barwniki /40

I.5.4. Obiekty towarzyszące grobom oraz obrzędy towarzyszące pochówkom /41
Obrzędy towarzyszące pochówkom. /42

I.6. Zagadnienia społeczne: przyczyny śmierci, relacje międzyludzkie, działania grupowe, indywidualizm pochówków i cmentarzysk, rekonstrukcja trybu życia /43

Relacje międzyludzkie /43
Kanibalizm a pochówki cząstkowe /45
Działania grupowe. /47
Indywidualizm pochówków oraz cmentarzysk. /47
Rekonstrukcja stylu życia /49

I.7. Uwagi ogólne /50

II. BARWNIKI W ŻYCIU SPOŁECZNOŚCI PALEOLITYCZNYCH I MEZOLITYCZNYCH /55

II.1. Pochodzenie barwników, ich występowanie oraz sposoby pozyskiwania /56

II.2. Przygotowanie barwników oraz ich zastosowanie /59

II.3. Barwniki w źródłach archeologicznych /69

Zastosowanie barwnika w rytuale grzebanym /73

II.4. Rys historyczny: użytkowanie barwników oraz symbolika barw /74

Symbolika barw /76
Triada kolorystyczna: czerwień, czerń, biel /78

II.5. Uwagi ogólne /81

III. DZIAŁANIA ZWIĄZANE ZE SZTUKĄ /85

III.1. Zagadnienia wstępne /85

III.2 Uprawiane dziedziny sztuki i użytkowane surowce /86

Architektura /88
Architektura sakralna /88
Architektura użytkowa: podziemna i naziemna /89
Malarstwo /91
Muzyka /92

III.3. Sztuka mobilna /95

III.3.1. Ozdoby osobiste, zdobienie przedmiotów, plastyka figuralna /95
Zdobienie przedmiotów /105

III.4. Tematyka przedstawień: motywy abstrakcyjne, wizerunki zoo - i antropomorficzne /106

Przedstawienia antropomorficzne /107
Przedstawienia antropomorficzne i zoomorficzne z obszaru Polski /111
Wizerunki zoomorficzne /116
Inne przejawy sztuki mobilnej z obszaru Polski /118

III.5. Domniemane inne dziedziny sztuki oraz twórcy, wytwórcy i odbiorcy /125

Twórcy, wytwórcy i odbiorcy /126

III.6. Sztuka jako wyraz komunikacji społecznej /128

IV. CHRONOLOGIA PRZEJAWÓW KULTURY DUCHOWEJ /133

IV.1. Chronologia względna i bezwzględna /133

IV.2. Trwanie zjawisk i wytworów w czasie: planowanie, gromadzenie, czas użytkowania /138

Chronologia wewnętrzna stanowisk /139

V. RELACJE ZE WSZECHŚWIATEM ORAZ RELACJE SPOŁECZNE /145

V.1. Wiedza: umiejętność korzystania z zasobów natury, relacje ze światem zwierząt i roślin /145

Relacje ze światem zwierząt i roślin /146
Relacje ze światem roślin i minerałów /156

V.2. Znajomość przestrzeni, poczucie czasu /158

V.3. Więzi międzyludzkie: współdziałanie, dzielenie emocji, dary, uczty, agresja, kanibalizm /161

V.4. Zbiorowość a indywidualizm wyrażone w wytworach i pochówkach; jednostki szczególne /169

VI. PODSUMOWANIE /179

VII. KATALOG STANOWISK PALEOLITYCZNYCH I MEZOLITYCZNYCH ZE SZCZĄTKAMI LUDZKIMI W UKŁADZIE ALFABETYCZNYM /187

VII.1. Kwestionariusz Katalogu /187

VII.2. Katalog stanowisk paleolitycznych /189

VII.3. Katalog stanowisk mezolitycznych /197

VII.4. Inne stanowiska nieuwzględnione w katalogu /214

SUMMARY /217

LITERATURA /229

SPIS RYCIN /249

SPIS TABEL /255

LIST OF FIGURES /257

LIST OF TABLES /263

INDEKS /265