Księgi historyczne Starego Testamentu. Wprowadzenie do zagadnień literackich, historyczno-krytycznych i teologicznych

Autor: ks. Wojciech Pikor

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 271

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 23,00 cm

 

Monografia Księgi historyczne Starego Testamentu. Wprowadzenie do zagadnień literackich, historyczno-krytycznych i teologicznych jest adresowana do szerokiego spectrum czytelników: od naukowców – biblistów, którzy badają teksty biblijne z racji wykonywanego zawodu, poprzez studentów i pasjonatów chcących poznać ciekawe niuanse literackie i historyczne obecne w różnych księgach Starego Testamentu, aż do tych, którzy stoją na samym początku wnikliwszej lektury Pisma św. i potrzebują profesjonalnego wsparcia w rozumieniu całej palety różnych problemów teologiczno-literackich pojawiających się w tekście natchnionym. Autor prezentuje wybrane zagadnienia literackie, teologiczne i historyczno-krytyczne obecne w obszernej grupie ksiąg biblijnych określanych mianem księgi historyczne oraz historyczno-dydaktyczne Starego Testamentu.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp     /5

Rozdział I. Deuteronomistyczne dzieło historyczne    /9

1. Miejsce dzieła deuteronomistycznego w Biblii Hebrajskiej     /9

2. Powstanie dzieła deuteronomistycznego     /11

2.1. Teorie przed Martinem Nothem     /11

2.1.1. Podejście tradycyjne    /11

2.1.2. Teoria źródeł     /11

2.1.3. Redakcja deuteronomistyczna     /12

2.2. Teoria Martina Notha     /12

2.3. Późniejsze przepracowania teorii Notha     /14

2.3.1. Podwójna redakcja deuteronomistyczna     /14

2.3.2. Potrójna redakcja     /15

2.3.3. Model bloków      /16

2.4. Jaki konsensus wokół historii deuteronomistycznej?    /16

3. Materiał źródłowy dla historii dtr     /17

3.1. Dokumenty administracyjne     /18

3.2. Teksty propagandowe    /18

3.3. Teksty nieurzędowe    /19

4. Cel dzieła deuteronomistycznego   /19

4.1. Wyrok skazujący    /20

4.2. Wezwanie do nawrócenia    /20

4.3. Wezwanie do nadziei    /21

Bibliografia    /22

Rozdział II. Księga Jozuego    /24

1. Tytuł księgi i jej bohater    /24

1.1. Etymologia     /24

1.2. Życie Jozuego     /25

1.3. Jozue jako wzór przywódcy     /25

2. Treść i struktura     /27

3. Powstanie Księgi Jozuego    /28

3.1. Źródła     /29

3.2. Elementy redakcyjne     /30

4. Księga Jozuego jako dzieło literackie    /32

4.1. Problem historyczności Księgi Jozuego    /32

4.2. Problemy literackie     /33

4.3. Księga Jozuego – epopeją     /34

4.4. Początki Izraela w Kanaanie     /35

4.4.1. Model podboju    /35

4.4.2. Model pokojowej infiltracji     /36

4.4.3. Model rewolucji społecznej     /37

4.4.4. Model ewolucji społecznej     /37

5. Teologia Księgi Jozuego     /38

5.1. Wierność Boga    /38

5.2. Dar ziemi     /39

5.3. Zjednoczenie Izraela i Judy    /41

5.4. Prawo     /41

5.5. Problem „wojen Jahwe” w Księdze Jozuego     /42

5.5.1. Instytucjonalny charakter wojen Jahwe?    /43

5.5.2. Wojna Jahwe w Joz 10    /43

5.5.3. Deuteronomistyczna teologizacja narracji o wojnach Jahwe    /46

5.5.4. Od lektury teologicznej do lektury duchowej Księgi Jozuego     /48

Bibliografia     /50

Rozdział III. Księga Sędziów    /51

1. Tytuł księgi    /51

2. Miejsce Księgi Sędziów w historii deuteronomistycznej      /53

3. Treść i struktura      /55

3.1. Wprowadzenie historyczno-geograficzne (Sdz 1,1–2,5)     /55

3.2. Wprowadzenie historyczno-teologiczne (Sdz 2,6–3,6)     /56

3.3. Narracje o sędziach (Sdz 3,7–16,31)     /57

3.3.1. Sędziowie „więksi”     /57

3.3.2. Sędziowie „mniejsi”   / 59

3.4. Dwuczęściowy epilog (Sdz 17–21)     /59

4. Źródła i powstanie Księgi Sędziów     /60

4.1. Materiał źródłowy     /60

4.2. Powstanie księgi     /62

4.2.1. Księga wybawicieli     /62

4.2.2. Dynamika procesu redakcji     /64

5. Wartość historyczna Księgi Sędziów     /65

5.1. Sytuacja polityczna     /65

5.2. Sytuacja społeczna     /66

6. Teologia Księgi Sędziów    /68

6.1. Deuteronomistyczna teologia historii    /69

6.2. Wolność jako dar i zadanie     /70

6.3. Boża moc, która posługuje się ludzką słabością     /71

Bibliografia    /72

Rozdział IV. 1-2 Księga Samuela     /73

1. Tytuł      /73

2. Treść i struktura     /74

2.1. Saul i Dawid (1 Sm 1–15)     /75

2.2. Dojście Dawida do władzy (1 Sm 16 – 2 Sm 5)     /75

2.3. Sukcesja tronu na dworze Dawida (2 Sm 6–20)     /75

2.4. Dodatki do historii Dawida (2 Sm 21–24)    /76

3. Powstanie    /76

3.1. Tradycyjne ujęcie żydowskie    /77

3.2. Hipoteza dokumentów     /77

3.3. Hipoteza fragmentów     /77

3.4. Hipoteza historii deuteronomistycznej     /78

3.5. Późniejsze rewizje hipotezy redakcji deuteronomistycznej     /78

4. Problematyka historyczna Ksiąg Samuela     /79

4.1. Samuel: sędzia, kapłan, prorok    /79

4.1.1. Samuel sędzia     /80

4.1.2. Samuel kapłan     /81

4.1.3. Samuel prorok     /81

4.2. Saul     /82

4.2.1. „Państwo” Saula    /83

4.2.2. Filistyni jako zagrożenie dla królestwa Saula      /84

4.3. Dawid    /85

4.3.1. Historia Dawida z czasów panowania Saula      /85

4.3.2. Powstanie państwa     /86

4.3.3. Królestwo Dawida     /88

5. Teologia Ksiąg Samuela     /89

5.1. Funkcja teologiczna głównych bohaterów    /89

5.1.1. Samuel     /89

5.1.2. Saul     /90

5.1.3. Dawid    /91

5.2. Monarchia      /91

5.3. Proroctwo Natana o dynastii Dawidowej    /93

Bibliografia    /95

Rozdział V. 1-2 Księga Królewska     /96

1. Tytuł     /96

2. Struktura    /97

2.1. Trzy okresy monarchii     /97

2.1.1. Zjednoczona monarchia (1 Krl 1–11)    /97

2.1.2. Paralelna historia królestw Izraela i Judy (1 Krl 12 – 2 Krl 17)    /98

2.1.3. Koniec Królestwa Judy (2 Krl 18–25)    /99

2.2. Historia monarchii z perspektywy prorockiej     /99

3. Powstanie Ksiąg Królewskich     /101

3.1. Schematyczne ramy redakcyjne narracji o królach    /102

3.2. Źródła     /103

3.2.1. Kroniki     /104

3.2.2. Archiwa     /104

3.2.3. Teksty prorockie     /105

3.3. Proces redakcji     /105

4. Chronologia     /107

4.1. Charakter symboliczny liczb     /107

4.2. Synchroniczny sposób datacji     /108

4.3. Fenomen współrządzenia     /108

4.4. Przeddatacja i podatacja      /109

4.5. Kalendarz wiosenny lub jesienny      /109

4.6. Chronologia w służbie teologii      /110

5. Teologia Ksiąg Królewskich     /110

5.1. Teologia historii     /110

5.2. Ocena religijna królów Izraela i Judy     /111

5.3. Rola proroków     /112

5.4. Kult jedynego Boga     /114

5.5. Perspektywa zbawienia     /116

Bibliografia    /117

Rozdział VI. 1-2 Księga Kronik     /119

1. Nazwa i miejsce w kanonie     /119

2. Hipoteza „dzieła kronikarskiego”     /121

2.1. Jedność Krn i Ezd-Ne      /121

2.2. Różni autorzy Krn i Ezd-Ne     /122

3. Struktura     /124

3.1. Wprowadzenie genealogiczne (1 Krn 1–10)    /124

3.2. Zjednoczona monarchia (1 Krn 11 – 2 Krn 9)    /125

3.3. Królestwo Judy (2 Krn 10–36)    /125

4. Materiał źródłowy     /126

4.1. Źródła biblijne     /126

4.2. Źródła pozabiblijne     /127

4.3. Sposób korzystania ze źródeł    /128

5. Gatunek literacki      /129

6. Autor i czas powstania     /130

7. Teologia Ksiąg Kronik      /132

7.1. Świątynia    /133

7.2. Monarchia     /134

7.3. Zasada odpłaty     /136

Bibliografia     /138

Rozdział VII. Księgi Ezdrasza i Nehemiasza    /140

1. Tytuł i miejsce w kanonie     /140

2. Treść i struktura     /142

2.1. Układ chronologiczny     /142

2.1.1. Powrót i odbudowa świątyni (Ezd 1–6)    /143

2.1.2. Misja Ezdrasza w Jerozolimie (Ezd 7–10)    /143

2.1.3. Misja Nehemiasza i odbudowanie murów (Ne 1–13)     /143

2.2. Układ tematyczny     /144

3. Źródła     /144

3.1. Pamiętniki Nehemiasza     /145

3.2. Pamiętniki Ezdrasza     /146

3.3. Listy zestawiające osoby, przedmioty      /147

3.4. Dokumenty urzędowe     /147

4. Autor, miejsce i czas powstania     /148

5. Chronologia działalności Ezdrasza i Nehemiasza    /150

6. Teologia     /152

6.1. Nowy exodus     /152

6.2. Przestrzeń święta    /154

6.3. Izrael jako „ród święty”     /155

6.4. Prawo    /156

Bibliografia     /158

Rozdział VIII. 1-2 Księga Machabejska     /160

1. Tytuł     /160

2. Kanoniczność     /163

3. Kontekst historyczny     /163

4. Pierwsza Księga Machabejska     /166

4.1. Struktura 1 Mch    /166

4.1.1. Dzieje Matatiasza (1 Mch 1–2; 167 r. przed Chr.)    /166

4.1.2. Dzieje Judy Machabeusza (1 Mch 3,1–9,22; 166–160 r. przed Chr.)    /167

4.1.3. Dzieje Jonatana (1 Mch 9,23–12,53; 160–143 r. przed Chr.)     /167

4.1.4. Dzieje Szymona (1 Mch 13,1–16,24; 142–134 r. przed Chr.)    /168

4.2. Autor     /168

4.3. Czas powstania    /170

4.4. Walor historyczny    / 170

4.5. Teologia     /173

4.5.1. Obecność Boga     173

4.5.2. Religijność      /174

4.5.3. Wierność Prawu     /175

5. Druga Księga Machabejska     /176

5.1. Gatunek literacki i autor     /176

5.2. Struktura    /178

5.3. Powstanie      180

5.4. Teologia     /181

5.4.1. Świątynia jerozolimska     /182

5.4.2. Męczeństwo     /184

5.4.2.1. Wymiar religijny     /185

5.4.2.2. Wymiar dydaktyczny    /185

5.4.2.3. Wymiar patriotyczny     /186

5.4.2.4. Wymiar polityczny    /186

5.4.3. Zmartwychwstanie    /187

5.4.3.1. Argument kreatologiczny     /188

5.4.3.2. Argument z Bożej wszechmocy    /188

5.4.3.3. Argument eschatologiczny     /189

5.4.3.4. Argument ze sprawiedliwości Bożej     / 189

5.4.4. Wstawiennictwo     /190

5.4.4.1. Żywi za żywych     /190

5.4.4.2. Żywi za zmarłych     /191

5.4.4.3. Zmarli za żywych     /191

Bibliografia    /191

Rozdział IX. Księga Rut     /194

1. Pozycja w kanonie     /194

2. Struktura     /196

3. Czas powstania     /198

3.1. Datacja przedwygnaniowa     /198

3.2. Datacja wygnaniowa    /198

3.3. Datacja powygnaniowa     /199

4. Gatunek literacki    /201

5. Teologia     /201

5.1. Idea „reszty”     /202

5.2. Opatrzność Boża a teologia „przypadku”   /204

5.3. Przodek Dawida     /205

Bibliografia  207

Rozdział X. Księga Tobiasza     /208

1. Tytuł     /208

2. Tekst     /209

3. Autor, czas i miejsce powstania    /210

4. Struktura     /211

5. Gatunek literacki     /213

6. Intertekstualność     /215

6.1. Literatura biblijna     /215

6.1.1. Księga Rodzaju    /216

6.1.2. Księga Powtórzonego Prawa     /216

6.1.3. Księgi prorockie     /216

6.1.4. Księgi mądrościowe    /216

6.2. Literatura pozabiblijna     /217

6.2.1. Opowieść o Achikarze     /217

6.2.2. Stela Bentresz     /218

7. Teologia    /218

7.1. Prawdziwa pobożność    /218

7.2. Zasada odpłaty     /219

7.3. Angelologia    /220

7.4. Życie rodzinne    /222

Bibliografia    /223

Rozdział XI. Księga Judyty     /225

1. Tytuł    /226

2. Tekst    /226

3. Kompozycja   / 227

3.1. Treść     /227

3.2. Struktura    /228

4. Antologiczny charakter Księgi Judyty    /230

5. Gatunek literacki    /232

6. Czas i miejsce powstania     /233

7. Teologia     /234

7.1. Pytanie o Boga     /235

7.2. Relektura historii w kluczu exodusu     /236

7.3. Paradygmatyczna postać Judyty    /237

Bibliografia    /239

Rozdział XII. Księga Estery   /241

1. Tytuł     /241

2. Tekst    /242

2.1. Różnorodność świadków tekstualnych      /242

2.2. Greckie dodatki do Księgi Estery   /243

2.3. Pytanie o pierwotny kształt Księgi Estery    /244

3. Czas powstania    /246

4. Struktura    /247

5. Historyczność Księgi Estery a jej gatunek literacki    /249

6. Teologia     /250

6.1. Sens ukrytej obecności Boga    /251

6.2. Poszukiwanie modelu życia w diasporze    /254

6.3. Moralna dwuznaczność Księgi Estery    /255

Bibliografia    /259