Księga klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu. Tom 1 Chełmno

Autorzy: Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Piotr Oliński

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 295

Okładka: twarda z obwolutą

Format: 21,5 cm x 30,00 cm

"Ziemia chełmińska stanowiła szczególny region państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Było to pierwsze terytorium przejęte przez braci zakonnych, już schrystianizowane, z ukształtowaną do pewnego stopnia siecią osadniczą i określoną stratygrafią społeczną. W ustanowionej w 1243 roku diecezji ze stolicą w Chełmży najwcześniej uformowała się gęsta sieć parafialna, oparta na modelu parafii jednowioskowej. (...)

Opracowanie niniejsze, którego celem jest zestawienie danych faktograficznych i źródeł materialnych do dziejów klasztorów Chełmna i Torunia w średniowieczu jest wynikiem kilkuletniej pracy w ramach grantu MNiSW (...) oraz późniejszych studiów badawczych biegnących różnymi torami. Ustalenia będące rezultatem tych prac były już częściowo prezentowane na forach konferencyjnych i w przyczynkowych artykułach. Podjęte przez nas zadanie badawcze wykracza poza ramy inwentaryzacji źródeł i obiektów: pogłębione analizy doprowadziły w wielu miejscach do weryfikacji zastanego stanu badań, zwłaszcza w zakresie spuścizny artystycznej. Niektóre zasygnalizowane tu problemy pozostają jednak otwarte i czekają na dalsze, dogłębne analizy cząstkowe z wykorzystaniem nowych narzędzi badawczych. (...) Zebrany przez nas obszerny materiał (...) został podzielony na dwa odrębne tomy według zasady topograficznej (Chełmno i Toruń)"

(z wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie / 9

Introduction / 11

ESEJE [13] 

I. Klasztory ziemi chełmińskiej wobec władzy i społeczeństwa / 15 

1. Franciszkanie i dominikanie / 15 

2. Cysterki-benedyktynki / 20 

II. Klasztory cysterek-benedyktynek: duchowość i sztuka / 24 

III. Konwenty mendykantów na ziemi chełmińskiej – sztuka i kultura umysłowa w średniowieczu / 33 

1. Architektura mendykantów na ziemi chełmińskiej / 36 

2. Ecclesia interior. Sztuka w służbie pobożności braci / 38 

3. Obrazy w przestrzeni ecclesia exterior / 45

ILUSTRACJE / ILLUSTRATIONS [55] 

ES SAYS [103] 

I. Friaries and nunneries in the Chełmno Land towards the authority and society / 105 

1. Franciscan and Dominican Friars / 105 

2. Cistercian-Benedictine Nuns / 111 

II. Convents of Cistercian-Benedictine Nuns: spirituality and art / 114 

III. Mendicant convents in Chełmno Land – art and intellectual culture in Middle Ages / 123 

1. The architecture of mendicant orders in Chełmno Land / 126 

2. Ecclesia interior. Art in the service of friars’ religiosity / 128 

3. Images in the space of ecclesiae exterioris / 135

KATALOG [145]Struktura katalogu / 147

I. Cysterki-benedyktynki [149]

Dzieje [149]

1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 149

2. Historia klasztoru / 149

3. Mniszki i prepozyci / 150

4. Podstawy prawne / 150

5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 151

6. Podstawy ekonomiczne / 151

7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 151

8. Zabytki pisane / 152

Założenie klasztorne [154]

1. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, przełom 2./3. ćwierci XIV wieku 154

2. Klasztor pocysterski, obecnie Sióstr Miłosierdzia pw. św. Wincentego a Paulo – ostatniaćwierć XIII – 2. ćwierć XIV wieku /161

Wystrój i wyposażenie kościoła [165]

1. Relikty gotyckiej posadzki – XIV wiek (?) / 165

2. Zworniki sklepienne – około 1360 roku / 167

3. Malowidła ścienne: Pieśń nad Pieśniami i sceny pasyjne – 3. ćwierć XIV i początekXV wieku / 173

4. Płyta nagrobna Arnolda Lischorena, Wernica i Konrada – po 1275 roku / 177

5. Głowa św. Jana na misie – przełom XIV/XV wieku / 181

6. Pieta – około 1400 roku / 185

II. Dominikanie [187]

Dzieje [187]

1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 187

2. Historia klasztoru / 187

3. Zakonnicy / 188

4. Podstawy prawne / 190

5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 190

6. Podstawy ekonomiczne / 190

7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 191

8. Zabytki pisane / 191

Założenie klasztorne [193]

1. Kościoł pw. św. Piotra i Pawła – XIV wiek / 193

2. Klasztor – XIII–XIV wiek / 203

3. Cmentarz przyklasztorny / 203

Wystrój i wyposażenie kościoła [207]

1. Malowidło ścienne: Rzeź niewiniątek – około 1400 roku / 207

2. Malowidło ścienne: Ukrzyżowanie – około 1400 roku / 210

3. Malowidło ścienne: dwaj święci (apostołowie?) – około 1400 roku / 215

4. Malowidło ścienne: święty dominikański – koniec XIV wieku / 219

5. Malowidło ścienne: niezidentyfikowany święty – 2. połowa XIV wieku (?) / 222

6. Płyta nagrobna Jana z Diez – 1360 rok / 225

III. Franciszkanie [229]

Dzieje [229]

1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 229

2. Historia klasztoru / 229

3. Zakonnicy / 230

4. Podstawy prawne / 231

5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 231

6. Podstawy ekonomiczne / 232

7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 232

8. Zabytki pisane / 232

Założenie klasztorne [234]

1. Kościół pw. św. Jakuba i św. Mikołaja – XIII–XIV wiek / 234

2. Klasztor – XIII–XIV wiek / 242

Wystrój i wyposażenie kościoła [245]

1. Zworniki sklepienne: Chrystus i symbole czterech ewangelistow – około 1330 roku /245

2. Malowidła ścienne: Madonna z Dzieciątkiem, Chrystus Zmartwychwstały, Ukrzyżowanie,Mąż Boleści, święci – 4. ćwierć XIV wieku / 250

3. Malowidło ścienne: święte (?) – 4. ćwierć XIV wieku / 259

4. Malowidło ścienne: Ukrzyżowanie – około 1400 roku / 262

5. Krucyfiks z ruchomymi ramionami – połowa XIV wieku / 265

Bibliografia / 270

Indeks osobowy / 289

Indeks topograficzny / 293