Kontakty duchownych ze Stolicą Apostolską. Obrazy z życia średniowiecznego kleru w dokumentach Penitencjarii Apostolskiej

Autor: Andrzej Radzimiński

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 244

Okładka: miękka

Format: 15,8 cm x 22,8 cm

Seria: Ecclesia clerusque temporibus medii aevi

Książka stanowi swoiste podsumowanie dotychczasowych zainteresowań Autora papieskimi dyspensami zarówno z punktu widzenia ukazania aspektów prawnych, obowiązujących przy ich udzielaniu dla duchownych, jak i – a może przede wszystkim – opisu różnych obszarów życia codziennego duchowieństwa, które zostały zawarte w ich treści. Badania aspektów prawnych związanych z udzielaniem papieskich dyspens pozwoliły na pokazanie, w jaki sposób kler podchodził do tego typu dyspens w kontekście rozumienia i przestrzegania przezeń obowiązującego go prawa kanonicznego. Rozważaniom prawnym towarzyszyły oczywiście barwne opisy średniowiecznej codzienności, w którą uwikłali się duchowni. Dyspensy papieskie należą bowiem do takiej kategorii źródeł, które pokazują – poza wspomnianymi aspektami prawnymi – wiele ciekawych i różnorodnych sytuacji z życia szeroko rozumianego średniowiecznego społeczeństwa, wzbogacając nierzadko swoją narrację niezwykle interesującymi dialogami.

Publikacja składa się z trzech rozdziałów, z których dwa pierwsze mają charakter prawno-dyplomatyczny. W rozdziale pierwszym zostały omówione, głównie na podstawie dotychczasowej historiografii, geneza, organizacja oraz działalność Penitencjarii Apostolskiej jako jednego z trzech ważnych trybunałów Kurii Rzymskiej obok Roty Rzymskiej i Sygnatury Apostolskiej. Został ponadto przedstawiony rozwój systemu rezerwatów papieskich, a także działalność Penitencjarii Apostolskiej poprzez pryzmat jej organizacji, kompetencji oraz zasad obiegu dokumentów. Szczególne kompetencje tego urzędu zostały zilustrowane przykładowymi dyspensami dla polskiego duchowieństwa. W rozdziale drugim, który ma charakter dyplomatyczny, zostały przedstawione zagadnienia źródłoznawcze: kancelaryjna typologia dyspens papieskich, ich formularze pokazane na przykładach konkretnych dokumentów kierowanych do Penitencjarii. W rozdziale tym zostały ponadto opisane konwencje formularzowe zawarte w tych dokumentach oraz charakter i rola zamieszczanych w nich dialogów. Rozdział trzeci zawiera prezentacje różnych obrazów z życia codziennego duchowieństwa. Pokazują one codzienne sytuacje, np. w klasztorach, szkołach, kancelariach i karczmach, ale także bójki i konflikty zbrojne, w których brał udział kler, czy też relacje duchownych z kobietami. Na końcu znalazł się aneks źródłowy, w którym znajduje się edycja wspomnianej wyżej prowizji papieskiej oraz przykładowe, publikowane już, dokumenty pochodzące z Penitencjarii Apostolskiej, dodatkowo w tłumaczeniu na język polski.

Spis treści:

Wprowadzenie  /11

Rozdział 1. Penitencjaria Apostolska   /19
1.1. Geneza i powstanie w kontekście reformy gregoriańskiej. Rozwój systemu rezerwatów papieskich   /19
1.2. Działalność   /28
1.2.1. Organizacja   /28
1.2.2. Kompetencje   /30
1.2.3. Obieg dokumentów   /43

Rozdział 2. Źródła   /47
2.1. Supliki i dyspensy papieskie   /47
2.1.1. Argumentacje. Konwencje formularzowe i narracyjne   /55
2.1.2. Dialogi   /59

Rozdział 3. Obrazy z życia codziennego duchowieństwa   /65
Wprowadzenie  /65
3.1. Klasztory i zakonnicy /68
3.2. Szkoły /80
3.3. Kancelarie   /88
3.4. Karczmy  /95
3.5. Kobiety   /108
3.6. Bójki, pobicia, zabójstwa  /118
3.7. Wojny i konflikty zbrojne   /124
3.8. Fałszerstwa i oszustwa   /133
3.9. Handel beneficjami (symonia)  /140
3.10. Inne wydarzenia codzienne  /145

Podsumowanie  /155

Dodatek źródłowy 1  /161
Dodatek źródłowy 2  /203
Wykaz skrótów  /209
Bibliografia  /211
Contacts of clergy with the Holy See. Images of the life of the medieval clergy in the documents of the Apostolic Penitentiary (Abstract)   /221
Spis ilustracji  /227
Indeks osób współczesnych  /231
Indeks postaci historycznych  /235