Gminy żydowskie w dawnej Rzeczypospolitej. Wybór tekstów źródłowych

"W gminach żydowskich dawnej Rzeczypospolitej nie było jednolitego modelu ustrojowego. Każda gmina miała swoje własne zwyczaje, które dostosowywała do aktualnych potrzeb oraz możliwości finansowych. Stąd niniejszy wybór tekstów należy traktować jako zbiór przykładów rozwiązań stosowanych w poszczególnych gminach. Moim zamierzeniem było pokazanie różnorodnych aspektów funkcjonowania władz gminnych: sposobu przeprowadzania wyborów, obowiązków wybieranych czy angażowanych urzędników, sądownictwa, dobroczynności, szkolnictwa, systemu nakładania i pobierania podatków, a także sposobów zarządzania gminą i kontrolowania jej mieszkańców."

(Ze "Wstępu")

Spis treści:

Wstęp   /VII

Zasady opracowania /XIX

Lista skrótów hebrajskich i jidisz  /XXI

Teksty

1. Sposób wyboru władz gminnych (Kraków 1595)   /3

2. Sposób wyboru władz gminnych (Żółkiew 1648)   /7

3.  Sposób wyboru władz gminnych, zaszczyty w synagodze (Tykocin 1710)   /10

4.  Sposób wyboru władz gminnych (Tykocin 1715)   /11

5.  Sposób wyboru władz gminnych, podatki i opłaty (Dubno 1717)   /15

6. Obowiązki parnasa miesięcznego, podatki, opłaty (Boćki 1733)   /21

7.  Obowiązki parnasa miesięcznego (Kórnik 1748)   /22

8. Obowiązki przywódców kahału (Tykocin 1695)   /23

9. Kontrola rachunków gminnych (Poznań 1700)  /25

10. Obowiązki memunów (Kraków 1595)  /25

11. Obowiązki gabajów dobroczynności (Dubno 1717)   /32

12.  Obowiązki gabajów dobroczynności (Kórnik 1781)  /34

13. Zbieranie i rozdział datków na dobroczynność (Kraków 1632)  /37

14. Kwestarki i zbierania datków na dobroczynność (Kórnik 1783)   /39

15. Zbieranie datków dla biednych narzeczonych (Kraków 1638)   /40

16. Zbieranie datków dla biednych w Ziemi Świętej (Swarzędz 1752)   /43

17.  Zbieranie datków dla biednych w Ziemi Świętej (Poznań 1777)   45

18. Sądownictwo (Kraków 1595)   /46

19. Sądownictwo (Dubno 1717)   /50

20. Warunki przyjęcia rabina (Poznań 1677)   /52

21. Kontrakt rabinacki (Nowogródek 1775)  /55

22. Warunki przyjęcia rabina (Kórnik 1781)   /62

23. Kontrakt rabinacki (Wiłkowyszki 1785)   /63

24. Warunki przyjęcia i obowiązki kantora (Wiłkowyszki 1783)  /71

25. Przysięga sztadlana (Dubno 1779)   /74

26. Obowiązki szamesów (Kraków 1623)  /75

27. Przysięga szamesa (Kórnik 1773)   /77

28. Warunki przyjęcia oraz przysięga szamesa i wiernika (Tykocin 1782)  /78

29. Warunki przyjęcia drugiego szamesa (Swarzędz 1789)   /82

30. Obowiązki melamedów (Kraków 1595)  /84

31. Obowiązki aptekarza (Kraków 1643, 1645)   /86

32. Wyznaczanie taksatorów (Poznań 1703)  /89

33. Wyznaczanie i obowiązki taksatorów (Wiłkowyszki 1697)   /89

34.  Wyznaczanie i obowiązki taksatorów (Dubno 1766)   /91

35. Obowiązki taksatorów (Poznań 1688)  /93

36.  Obowiązki taksatorów (Poznań 1715)  /93

37. Zasady płacenia podatku majątkowego i dochodowego (Dubno 1777)   /94

38. Wyznaczanie taksatorów i zasady płacenia podatku dochodowego (Dubno 1763)   /97

39. Zasady płacenia podatku dochodowego (Swarzędz, bd)   /99

40. Przysięga potwierdzająca deklarację majątkową (Dubno, bd)   /102

41. Przysięga zobowiązująca do uczciwej deklaracji podatku dochodowego (Swarzędz 1758)  /103

42. Przysięga składana przy kwestionowaniu wyliczenia taksatorów (Swarzędz, ok. 1700)   /104

43. Wydzierżawienie podatków i opłat (Tykocin 1717)   /106

44. Rozliczenie poborcy podatków (Dubno 1758)   /108

45. Zachowanie tajemnicy obrad (Poznań 1685)   /109

46. Opuszczanie gminy (Poznań 1651)  /111

47. Spłata długów uciekinierów (Poznań 1650)  /111

48. Spłata długów (Tykocin 1716)  /112

49. Zawieranie zaręczyn (Poznań 1719)  /114

50. Sprowadzanie etrogów i lulawów (Kraków 1641)   /115

51. Handel winem (Poznań 1694)  /117

52. Miejsca w synagodze (Żółkiew 1625)  /118

53. Remont synagogi (Poznań 1676)   /123

54. Remont i rozbudowa synagogi (Poznań 1716)   /124

55. Zakaz gry w karty (Kraków 1595)  /125

56. Zarządzenia antyzbytkowe dotyczące strojów (Nieśwież, 1751)  /127

57. Ogłoszenie żałoby i zarządzenia antyzbytkowe dotyczące strojów (Dubnko 1761)  /130

58. Zarządzenia antyzbytkowe dotyczące uczt i prezentów (Dubno 1774)   /131

59.  Zarządzenia antyzbytkowe dotyczące uczt, prezentów i modlitw (Boćki 1776)  /136

60. Zarządzenia antyzbytkowe (Leszno 1790)   /139

61. Kara wymierzona rzeźnikowi (Boćki 1736)   /142

62. Cherem na trzech złodziei (Poznań, bd)   /142

63. Zarządzenia różne (Żółkiew 1620)   /146

64. Zarządzenia różne (Żółkiew 1625)   /153

65. Zarządzenia różne (Swarzędz 1729)   /156

66.  Zarządzenia różne (Żółkiew 1704)   /160

67. Zarządzenia różne (Dubno 1717)  /163

68. Zarządzenia różne (Zabłudów 1750)  /167

69. Zarządzenia różne (Iwieniec 1759)   /171

70. Zarządzenia różne (Kórnik 1760)  /179

Słowniczek  /189