Ethos przywódcy politycznego w myśli starożytnej i renesansowej. Platon. Cyceron. Machiavelli. Guicciardini

Autorka: Marta Czapińska-Bambara

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 252

Oprawa: miękka

Format: 15,0 cm x 21,0 cm

Platon, Cyceron i Machiavelli są uważani za klasyków filozofii polityki. Ich dociekania nieustannie pobudzają wyobraźnię badaczy oraz prowokują do kolejnych wykładni i interpretacji. Mnie szczególnie ciekawe wydało się pokazanie na przykładzie rozważań zogniskowanych na èthosie przywódcy politycznego pewnej ciągłości myśli, jaką można dostrzec w poglądach owych myślicieli, oraz wskazanie różnic także w nich występujących, a wynikających z osobistego charakteru ich spostrzeżeń i indywidualnego rozumienia rzeczywistości państwowej. Mimo żywego zainteresowania dziełami Platona, Cycerona czy Machiavellego oraz nielicznych prac porównujących przemyślenia starożytnych z opiniami pisarzy renesansowych, ciągle brakuje tego rodzaju opracowania. Mój niedosyt wzbudził dodatkowo fakt, iż twórczość Francesca Guicciardiniego, która jest cennym źródłem informacji dotyczących sytuacji społeczno-politycznej renesansowej Florencji, a poprzez konfrontację z opiniami Machiavellego daje pełniejszy obraz tamtej epoki oraz pozwala lepiej zrozumieć ówczesne tendencje, na gruncie literatury polskiej nie znalazła wystarczającego uznania.

Marta Czapińska-Bambara

Spis treści:

Słowo wstępne  /11

CZĘŚĆ I. Èthos przywódcy politycznego według Platona 

Wprowadzenie  /19

1. Polis   /20

2. Polityka ateńskiej polis  /22

3. Obywatel  /25

4. Struktury władzy w ateńskiej polis  /28

PLATON  /31

1. Myśl Sokratesa jako źródło Platońskich koncepcji politycznych  /31

1.1. Sokratejska koncepcja przywódcy politycznego  /31

1.2. Przywódca polityczny a religia urzędowa  /36

1.3. Własne doświadczenia oraz wpływ Sokratesa punktem wyjścia do Platońskich rozważań na temat ethosu przywódcy politycznego  /38

2. Struktura duszy ludzkiej jako odpowiednik struktury politycznej  /41

3. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny  /43

3.1. Wrodzone dyspozycje jako czynnik kształtujący pożądane cechy osobowe  /43

3.2. Rola ustroju politycznego w kształtowaniu cech osobowych przywódcy  /44

3.3. Wychowanie zgodne z predyspozycjami  /46

3.4. Typ królewski ucieleśnieniem ethosu przywódcy politycznego  /49

4. Sprawiedliwość podstawową zasadą działania przywódcy politycznego  /52

4.1. Zasada sprawiedliwości fundamentem polis  /52

4.2. Sprawiedliwość warunkiem szczęścia wiecznego przywódcy i polis, którą kieruje  /55

4.3. Retoryka w służbie sprawiedliwości   /57

5. Rola przywódcy politycznego  /60

5.1. Wychowawca  /60

5.2. Filozof i mistagog  /63

5.3. Arcykapłan  /67

5.4. Prawodawca i sędzia  /71

Podsumowanie  /77

CZĘŚĆ II. Èthos przywódcy politycznego według Cycerona

Wprowadzenie  /81

1. Res publica  /83

2. Polityka republiki rzymskiej  /87

3. Obywatel  /89

4. Struktury władzy w republice rzymskiej  /92

CYCERON  /95

1. Myśl Platona jako źródło Cycerońskich koncepcji politycznych  /95

2. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny  /101

2.1. Wrodzone cechy charakteru  /101

2.1.1. Sapientia  /101

2.1.2. Iustitia  /105

2.1.3. Eloquentia  /107

2.1.4. Virtus  /110

2.2. Wychowanie  /112

2.2.1. Copiose loquens sapientia  czyli przygotowanie retoryczne  /112

2.2.2. Legibus parere et amicitiam colere, czyli sposoby wyrabiania poczucia sprawiedliwości  /116

2.2.3. Prudentia, czyli mądrość w działaniu  /120

3. Etyka obywatelska podstawową zasadą działania przywódcy politycznego  /122

3.1. Podstawa etyczna rządzących fundamentem państwa  /122

3.2. Oparcie obywatelskiej etyki rządzących na przesłaniu eschatologicznym  /126

3.3. Sen Scypiona a Platońska wizja pośmiertnej wędrówki Era  /130

4. Obowiązki przywódcy politycznego względem tradycji rzymskiej  /134

5. Rola przywódcy politycznego  /137

5.1. Zarządca  /137

5.2. Kapłan  /140

Podsumowanie  /145

CZĘŚĆ III. Èthos przywódcy politycznego według Machiavellego i Guicciardiniego

Wprowadzenie  /149

1. Państwo-miasto  /158

2. Polityka renesansowej Florencji  /161

3. Obywatel  /163

4. Struktury władzy w państwie regionalnym  /166

MACHIAVELLI I GUICCIARDINI  /171

1. Koncepcje polityczne Machiavellego i Guicciardiniego a poglądy Platona i Cycerona  /171

2. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny  /176

2.1. Wrodzone cechy charakteru  /176

2.1.1. Aspetto fisico  /176

2.1.2. Virtu  /178

2.1.3. Eloquenza  /183

2.2. Wychowanie  /185

2.2.1. Wiedza historyczna  /186

2.2.2. Wiedza prawnicza  /190

2.2.3. Wiedza wojskowa  /193

2.2.4. Wiedza na temat postępowania z ludźmi  /195

3. Lojalność wobec współrządzących i doradców podstawową zasadą działania przywódcy politycznego  /200

4. Porozumienie między władzą świecką i Kościołem warunkiem skuteczności działań przywódcy politycznego  /203

5. Rola przywódcy politycznego  /206

5.1. Wychowawca  /206

5.2. Opiekun  /210

Podsumowanie  /213

Wnioski końcowe  /217

1. Ethos przywódcy politycznego  /218

2. Przywódca polityczny a obywatel  /222

3. Ethos przywódcy państwa a rzeczywistość polityczna  /228

Wykaz skrótów  /233

Bibliografia  /237

Summary  /245

Indeks nazwisk  /246