Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160-1164

Autor: Adam Turasiewicz

Rok wydania: 2004

Liczba stron: 311

Okładka: twarda

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przybrudzone

 

Książka Adama Turasiewicza czekała na publikację 40 lat, jednak upływający czas nie umniejszył jej wartości. Jest to jedna z nielicznych w polskiej historiografii próba ukazania historii Słowian Połabskich. Autor bardzo solidnie i wyczerpująco przedstawia polityczne dzieje Obodrzyców na szerokim tle losów ludów sąsiednich. Swoje miejsce w książce ma także problematyka społeczna, religijna i kulturalna, co daje czytelnikowi całościowy obraz Słowiańszczyzny Połabskiej. Książka napisana w sposób jasny i zajmujący, wolna od ideologicznych wpływów czasów swojego powstania, zainteresuje z pewnością szerokie grono czytelników.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Adam Turasiewicz i jego dzieło   /11

O Obodrzycach i książce o nich  /13

Uwagi wstępne  /23

Stan badań   /23

Określenie przedmiotu   /24

Podział na okresy   /25

Najstarsze wiadomości o Obodrzycach   /26

Nazwa   /27

Wędrówka na zachód   /31

Rozsiedlenie plemion obodrzyckich w historycznych siedzibach  /31

Rozdział I. Okres "starego" państwa obodrzyckiego  /37

A. Dzieje państwa obodrzyckiego od schyłku VIII do początków X wieku   /37

Poziom kulturalny Obodrzyców między VIII a X wiekiem  /37

Związki plemienne na Połabiu - Wieleci, ich ustrój polityczny i społeczny   /39

Karol Wielki nad Łabą - wydarzenia roku 789   /41

Pierwszy historyczny książę obodrzycki - Wieczan   /44

Dola i niedola księcia obodrzyckiego Drożka  /45

Po śmierci Drożka  /51

Sławomir i jego walka z cesarstwem  /52

Czedrog na rozdrożu   /54

Załalanie się ekspansji karolińskiej. Wewnętrzny kryzys społeczeństwa obodrzyckiego  /57

Charakterystyka okresu   /60

B. Ustrój polityczny, stosunki społeczne i kulturalne w okresie "starego" państwa obodrzyckiego  /61

Terytorium   /61

Geneza państwa obodrzyckiego. Monarchia wczesnofeudalna, jej załamanie się i powrót do pierwotnych stosunków plemiennych   /65

Stosunki wewnętrzne i Obodrzyców   /69

Czynniki władzy: wiec - książę - rada możnych    /70

Stosunki społeczne i kulturalne  /74

Rozdział II. Okres obodrzyckich państewek plemiennych  /79

A. Okres wzmożonej ekspansji niemieckiej na Wschodzie i trzy powstania Połabian  /79

1. Polityka niemiecka wobec Połabian i Obodrzyców w latach 919-936   79

Podboje Henryka I na Połabiu   /79

Hołd księcia obodrzyckiego  /82

Bilans polityki podbojów Henryka I na Połabiu   /85

2. Pierwsze i drugie powstanie Połabian   /86

Otton I a Połabianie - pierwsze powstanie Połabian i jego upadek  /86

Działalność kościelna Ottona I na Połabiu   /88

Drugie powstanie Połabian: jego przyczyny, rola Obodrzyców, przebieg, Bitwa pod Raksą i jej konsekwencje polityczne   /90

Nakon księciem Obodrzyców   /94

Konflikt wśród książąt obodrzyckich i wygnanie księcia Żelibora  /96

Rządy księcia Mściwoja i stosunki Obodrzyców z sąsiadami   /98

Założenie biskupstwa dla Obodrzyców w Starogardzie  /102

Stosunki polityczne u Obodrzyców w przededniu trzeciego powstania   /102

3. Trzecie powstanie Połabian (983-998)   /103

Przyczyny powstania  /103

Przebieg powstania - sukcesy Wieletów   /104

Wystąpienie Obodrzyców i dalsze walki   /107

Skutki zwycięstwa Połabian   /113

B. Obodrzyce w pierwszej połowie XI wieku   /113

Punkt zwrotny w dziejach Połabia. Rola dziejowa Wieletów w wojnach polsko-niemieckich za Chrobrego   /113

Wieleci w przededniu wojny z Polską   /115

Ustrój Związku Lucickiego (Wieleckiego)   /115

Lucice w wojnie z Polską   /116

Domniemany udział Obodrzyców w wyprawach przeciw Polsce   /117

Pokój w Budziszynie a Połabie  /118

Wystąpienie Luciców przeciw księciu obodrzyckiemu Mścisławowi   /120

Kulisy akcji Luciców  /120

Książę Mścisław   /122

Stosunki u Obodrzyców w okresie międzywojennym (od schyłku X wieku do roku 1018)   /124

Interwencja duńska  /125

Polityczne konsekwencje zjazdu w Hamburgu   /130

Czasy przejściowe (1018-1043). Położenie polityczne Obodrzyców  /131

Próby zjednoczenia państwa obodrzyckiego, zakończone katastrofą książąt obodrzyckich  /134

Rozdział III. Okres zjednoczonego "nowego" państwa obodrzyckiego  /139

A. Gotszalk i położenie podwalin pod monarchię wczesnofeudalną  /139

Walki o tron i zwycięstwo Gotszalka   /139

Stan państwa   /141

Powody akcji chrystianizacyjnej nowego księcia obodrzyckiego  /143

Sojusz obodrzycko-sasko-duński   /144

Sytuacja polityczna na Połabiu   /145

Wojna domowa u Wieletów  /146

Obodrzyce wobec zaburzeń wieleckich   /149

Rewolucja u Obodrzyców (1066 r.) i śmierć Gotszalka  /149

Charakterystyka Gotszalka  /152

Monarichia Gotszalkowa   /153

Plemiona wchodzące w skład państwa Gotszalka  /154

Polityka wewnętrzna Gotszalka  /156

B. Częściowy nawrót do tradycyjnych metod rządzenia, czyli książę Krut u władzy   /157

"Tron" wakujący. Krut księciem obodrzyckim  /157

Wystąpienie Budiwoja Gotszalkowica przeciw Krutowi  /159

Koniec Budiwoja   /160

Sytuacja na Połabiu. Udział Czrezpienian i Chyżan w wyprawie "angielskiej" króla duńskiego   /163

Obodrzyce wobec wypadków w Niemczech  /167

Uzurpacja Henryka Gotszalkowica w Niemczech   /167

Osobowość Kruta  /173

C. Czasy Henryka Gotszalkowica   /174

Pierwsze lata panowania Henryka Gotszalkowica: jego charakter i polityka  /174

Zgniecenie buntu plemion obodrzyckich i jego następstwa polityczne  /174

Podboje Henryka Gotszalkowica   /178

Stosunki Henryka Gotszalkowica z Sasami i Duńczykami   /180

Konflikt "króla" obodrzyckiego z Ranami: jego wyprawy przeciw Rugii   /183

Charakterystyka Henryka Gotszalkowica i jego państwa   /186

D. Rządy synów Henryka Gotszalkowica i Kanuta Lavarda   /188

Walka o władzę   /188

Godność "królewska" u Obodrzyców na sprzedaż   /191

Konflikt między Kanutem Lavardem a królewiczem duńskim Magnusem  /192

Rządy Kanuta Lavarda u Obodrzyców. Tragiczna śmierć Kanuta. Rozbicie monarchii obodrzyckiej  /192

E. Rozwój stosunków wewnętrznych u Obodrzyców od X stulecia do podboju saskiego   /194

1. Stosunki gospodarcze u Obodrzyców przed kolonizacją niemiecką  /194

Uwagi wstępne  /194

Rolnictwo i hodowla. Rybołówstwo. Rozwój sił wytwórczych. Handel  /196

2. Ustrój polityczny   /200

Władza książęca. Rada możnych. Zgromadzenie ludowe. Struktura polityczna państwa obodrzyckiego  /200

3. Stosunki społeczne  /202

Zróżnicowanie społeczne ludności obodrzyckiej. Znaczenie możnych i kapłanów. Chłopi   /202

4. Stosunki kulturalne i religijne   /205

Kult pogański. Wpływy chrześcijańskie w religii pogańskiej. Prześladowanie chrześcijan   /205

Rozdział IV. Podział państwa obodrzyckiego i koniec niepodległości Obodrzyców  /209

A. Upadek państewka zachodnioobodrzyckiego  /209

Charakterystyka okresu   /209

Król niemiecki Lotar wobec śmierci Kanuta Lavarda i wypadków zaszłych u Obodrzyców   /211

Twierdza w Segebergu i jej znaczenie polityczne i wojskowe   /212

Księstwo wagryjsko-połabskie Przybysława  /217

Sytuacja międzynarodowa w przededniu likwidacji niepodległości Wagrów i Połabian  /218

Początki rządów Niklota  /220

Państwo Niklota  /220

Polityka Niklota wobec cesarstwa   /222

Państwo Niklota a Albrecht Niedźwiedź   /223

Wojna domowa w Saksonii. Powstanie Przybysława  /226

Likwidacja niepodległości Wagrów i Połabian. Uregulowanie stosunków w podbitym kraju   /227

Charakterystyka Przybysława  /230

Wagria pod rządami niemieckimi   /230

B. Ku zagładzie  /233

I. Czasy wyprawy krzyżowej   /233

Polityka Niklota wobec Saksonii bezpośrednio przed krucjatą   /233

Wyprawa krzyżowa roku 1147   /234

Złudzenia Niklota  /235

Operacja wagryjska  /237

Wkroczenie krzyżowców do ziem połabskich  /239

Działalność floty duńskiej i oblężenie Dubina  /241

Klęska floty duńskiej przy ujściu Warnawy i odwrót Duńczyków   /242

Pokój duński i jego znaczenie  /243

2. Polityka saska wobec Obodrzyców w latach 1148-1160   /245

Wznowienie organizacji kościelnej na ziemiach obodrzyckich   /245

Rządy niemieckie w Wagrii   /253

W ślepym zaułku, czyli daremne starania Niklota o modus vivendi z Sasami. Bunt Czrezpienian i Chyżan i symptomy rozkładu państewka wschodnioobodrzyckiego  /256

3. Przegrana walka o niepodległość  /259

Przyczyny wojny obodrzycko-sasko-duńskiej w roku 1160. Intryga duńska   /259

Wybuch wojny. Akcja lubecka księcia obodrzyckiego  /264

Działania zbrojne koalicji sasko-duńskiej. Odwrót wojsk Niklota. Walki na Wurle  /267

Śmierć Niklota  /269

Charakterystyka Niklota  /270

Obodrzyce po śmieci Niklota. Upadek Wurle   /271

Działania floty duńskiej   /272

Misja Absaloma, biskupa Roskilde  /272

Walki Duńczyków z Obodrzycami   /274

Kapitulacja Obodrzyców. Stosunki na terenie byłego państwa obodrzyckiego  /275

4. Ostatnie boje   /277

Zaostrzenie rywalizacji sasko-duńskiej. Ekspedycja karna Henryka Lwa przeciw dzielnicy Niklotowiców  /277

Powstanie obodrzyckie w roku 1164   /281

Podbój saski końcem dziejów niepodległego państwa obodrzyckiego i Obodrzyców  /289

Zakończenie  /293

Wykaz źródeł i literatury   /295

1. Źródła   /295

2. Przegląd ważniejszej literatury   /298

Summary   /311