Dzieje kultury europejskiej. Prehistoria - starożytność

Autor: Wojciech Lipoński

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 562

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Impulsem, który zapoczątkował powstanie tej książki, była wizyta w Muzeum Narodowym w Poznaniu, gdzie zwrócił moją uwagę obraz Bernardo Strozziego Porwanie Europy (Il ratto di Europa, 1630–44). Zastanowiło mnie wówczas, w jaki sposób imię fenickiej królewny, porwanej na Kretę przez Zeusa przeistoczonego w byka, mogło się stać eponimem całego kontynentu. Nie dostrzegłem w tej mitologicznej opowieści niczego, co tłumaczyłoby to z punktu widzenia językowego. Przekonującego wyjaśnienia nie znalazłem również w licznych pracach poświęconym historii Europy, w których ta antyczna legenda jest zwykle przytaczana już we wstępie. Długie i niełatwe poszukiwanie rzeczywistego, a nie baśniowego pochodzenia nazwy Europa, prześledzenie, jak przez stulecia trafiała i była przyjmowana w poszczególnych językach europejskich, pozwoliło mi na postawienie hipotezy racjonalniejszej niż mit. Równocześnie dało symboliczny skrót historii Europy w ujęciu lingwistycznym. Konsekwencją tego stała się myśl, by to rozwinąć, pisząc już pełniejsze jej dzieje.
(od autora)

Książka jest syntezą dziejów kultury europejskiej od prehistorii do końca epoki starożytnej. Jest autorską propozycją interpretacji procesów i faktów opartą m.in. na rzadkich źródłach dotyczących etymologii nazwy Europa, historii takich europejskich pojęć jak kultura i cywilizacja. Czytelnik pozna nieznane oblicze kultury europejskiej, nie tylko jej oczywistej wielkości, ale i jej ciemniejsze strony, jak niszczycielska rola Imperium Rzymskiego wobec podbijanych ludów i ich kultur.

Książka:
- definiuje charakter kultury europejskiej,
- zawiera obszerną hipotezę etymologii nazwy Europa, ale także pojęć kultura i cywilizacja,
- zawiera krótką historię historiografii kultury europejskiej (pierwszy tak pełny zarys w Polsce),
- uwzględnia te elementy kultur mezopotamskich, fenickiej, egipskiej, żydowskiej, które wywarły dostrzegalny wpływ na kontynent europejski;
- opisuje pierwsze struktury miast, pisane prawa ustanawiane przez władców mezopotamskich, toposy literackie, niektóre formy sztuki i architektury itd.; - zawiera najważniejsze informacje o Grecji i Rzymie (kulturach będących fundamentem kultury europejskiej).

(opis wydawcy)

Spis treści:

Od autora    /7

Podziękowania    /11

Rozdział I   /15

DEFINIOWANIE EUROPY    /15

Etymologia, znaczenie i zasięg nazwy Europa    /17

Języki Europy    /24

Czy geografia rządzi historią i kulturą?  /33

Nie tylko geografia  /39

Europejski charakter pojęć „kultura” i „cywilizacja”   /41

Definicja kultury w ujęciu uniwersalistycznym i pluralistycznym  /47

Kultura wobec cywilizacji  /51

Krótka historia… historiografi i kultury europejskie/55

Rozdział II  /62

PRZEDHISTORYCZNE KULTURY EUROPY  /62

Pierwszy Europejczyk: grekopitek, neandertalczyk czy homo sapiens z Afryki?    /62

Architekci epoki kamiennej   /89

Czarnomorskie początki cywilizacji europejskiej?  /99

Epoka brązu  /101

Rozdział III   /109

BLISKOWSCHODNIE IMPULSY     /109

Kolebka cywilizacji – Mezopotamia  /109

Aigyptos    /128

Fenicja   /143

Motywy bliskowschodnie w tradycji biblijnej i europejskiej   /149

Rozdział IV  /159

WIELKOŚĆ GRECJI – ‘E MEGALOSUNE TES HELLADOS   /159

Epoka protohelleńska   /159

Od „wieków ciemnych” do epoki demokracji    /176

Wojny perskie i kształtowanie świadomości Hellenów  /214

Prawa i prawodawcy Hellady  /220

Niewolnictwo jako element greckiego porządku społecznego i ekonomii    /222

System monetarny świata greckiego  /225

Dziedzictwo języka i piśmiennictwa Hellenów    /227

Dramat  /239

Ojcowie filozofi i europejskiej   /255

Twórcy historiografii  /270

Rozwój rzeźby   /272

Malarstwo Hellady   /275

Etapy rozwojowe architektury greckiej   /281

Muzyka antycznej Grecji   /292

Podróże, sztuka żeglowania i początki geografii   /295

Nauki ścisłe i technika  /299

Medycyna i higiena  /303

Życie codzienne Greków  /306

Dziedzictwo Aleksandra Wielkiego   /325

Epoka hellenistyczna  /330

Ocena cywilizacji helleńskiej  /350

Rozdział V  /353

CYWILIZACJA RZYMSKA    /353

Dziedzictwo ludu Rasenna   /353

Cywilizacyjne fundamenty imperium, religia, literatura, filozofia   /364

Sztuka i architektura Rzymu   /399

Panem et circenses   /421

Muzyka    /432

Wychowanie i edukacja    /433

Obyczaje i życie codzienne Rzymian   /437

Odzież   /449

Ciemne strony imperium   /452

Ius Romanae   /453

Exercitus Romanus   /457

Starożytna turystyka i podróże   /463

Myślistwo    /463

Higiena i medycyna  /464

Pieniądz rzymski jako nośnik ideologii cesarskiej   /466

Początki chrześcijaństwa  /467

Teorie upadku imperium   /475

Rozdział VI   /480

ZDEPTANE I UPOKORZONE KULTURY ANTYCZNE    /480

Carthago delenda est    /480

Upadek celtyckiego imperium kulturowego    /486

Starożytny Izrael    /509

Trakowie   / 522

Skróty stosowane w przypisach   /530

Bibliografia  /532

Indeks nazwisk    /542

Źródła ilustracji   /563