Drugi dar Nilu czyli o mnichach i klasztorach w późnoantycznym Egipcie

Autorka: Ewa Wipszycka

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 502

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Seria: Źródła monastyczne. Monografia

Herodot stwierdził kiedyś, opisując mechanizmy wylewu Nilu, że Egipt jest darem tej świętej rzeki. Znad Nilu pochodzi jeszcze jedna forma życia, która w głęboki sposób zaważyła nad kształtem obecnego świata. Mamy na myśli życie mnisze, ów drugi, obok samego Egiptu dar Nilu. Święta Rzeka zawsze powracała spokojnie do swego koryta. Monastycyzm okazał się jednak siłą o wiele większą i nie mniej żywotną: wylewając się poza Egipt dotarł na krańce ówczesnego świata, a z czasem, gdy sam świat się powiększył, dotarł także na jego nowe obszary. O żywotności egipskich ideałów świadczy przede wszystkim różnorodność ich interpretacji, popularność, która przez wieki nie słabła, ale na przekór różnym zawirowaniom historii nasilała się i żyła własnym życiem. Nie zmienia to jednak faktu, że  kolejni reformatorzy wracali do Egiptu, który, o dziwo!, był dla nich niczym Ziemia Obiecana...

Publikacja prof. E. Wipszyckiej jest obecnie najbardziej kompetentnym polskim wprowadzeniem do studium nad mnichami egipskimi doby późnego antyku.

Spis treści: 

Skróty  /9

Od Redakcji  /13

Jak powstała ta książka?  /15

EGIPT - OJCZYZNA MNICHÓW   /21

Obraz kraju  /21

Pustynia  /25

Aleksandria  /26

Mieszkańcy /27

Kościół  /28

Narodziny monastycyzmu  /29

Powstanie pisma i literatury koptyjskiej /34

Asceci a kontrowersje doktrynalne /37

Co dalej z ruchem monastycznym w Egipcie?  /38

Egipt pod arabskim panowaniem  /39

Bibliografia  /41

VITA ANTONII (ŻYWOT ANTONIEGO)  /43

Wstęp  /43

Tradycja rękopiśmienna VA  /46

Spór o autorstwo VA  /49

Czas powstania VA  /52

Okoliczności powstania VA. Jej odbiorcy /54

Źródła wiedzy autora VA  /56

Czy Antoni potrafił czytać i pisać? Czy znał język grecki?  /66

Listy Antoniego  /68

Kultura teologiczna Antoniego  /74

Nawrócenie Antoniego na życie ascetyczne  /75

Zachowanie Antoniego w czasie prześladowań. Analiza VA 46  /87

Korespondencja między Antonim a cesarzami  /93

Interwencje u władz i wielkich tego świata /97

Stosunek Antoniego do kleru  /102

Stosunek Antoniego do arian i melicjan  /106

Ostatnie dni Antoniego  /108

Lektura VA z mapą  /113

Bibliografia  /121

HISTORIA MONACHORUM IN AEGYPTO (Historia mnichów w Egipcie)  /125

Grecki oryginał  /125

Rufin i jego nowe łacińskie dzieło  /135

Bibliografia  /149

HISTORIA LAUSIACA (Opowiadania dla Lausosa Palladiusza)  /153

Życiorys Palladiusza  /154

Tytuł dzieła i historia tekstu  /157

Struktura dzieła i jego styl  /159

Źródła wiedzy Palladiusza  /163

Obraz świata egipskich mnichów w HL  /164

Mistrz Palladiusza: Ewagriusz Pontyjski i jego doktryna ascezy  /167

Poglądy Palladiusza na ascezę  /180

Dalsze losy dzieła Palladiusza  /185

Bibliografia  /186

JAN KASJAN, INSTITUTA (REGUŁY) i COLLATIONES PATRUM (ROZMOWY Z OJCAMI) /189

Bibliografia  /193

APOFTEGMATY  /195

Bibliografia  /199

ŻYWOTY I DZIEŁA PIERWSZYCH PRZEORÓW KONGREGACJI PACHOMIAŃSKIEJ  /203

Dossier pachomiańskie  /203

Świat ascezy pachomiańskiej  /207

Bibliografia  /211

SZENUTE: DZIEŁA I ŻYWOT  /215

Bibliografia /221

ROZWAŻANIA METODYCZNE: jak rozdzielić rzeczywistość literacką od rzeczywistości "rzeczywistej"  /223

O WARTOŚCI PAPIRUSÓW I ARCHEOLOGII MONASTYCZNEJ  /223

Różne rzeczywistości  /223

Papirusy  /226

Archiwum melicjańskie opublikowane przez H.I. Bella w P. Jews.  /228

Archiwum Nepherosa  /229

Archiwum Apa Joannesa, rekluza z Lykopolis  /230

Archiwum mnichów z Labla  /230

Archiwum wspólnoty monastycznej z Wadi Sarga (Tebaida) /231

Archiwum Deir-el-Balaizah (Tebaida)  /231

Archiwum monastyczne z Teb Zachodnich  /232

Archiwum tekstów z laury Epiphaniosa   /232

Archiwum mnicha Frangego   /233

Zabytki archeologiczne  /233

Bibliografia  /236

STAN MNICHÓW. PRÓBA PORTRETU  /237

Jak zostawało się mnichem  /238

Pochodzenie społeczne mnichów /249

Piśmienność egipskich mnichów  /253

Hierarchiczny porządek monastycznego świata  /256

Mnisi wśród mnichów  /259

Ruchliwość mnichów  /262

Uwaga bibliograficzna  /269

ASCETYZM KOBIECY  /271

Wstęp  /271

Klasztory podwójne  /274

Klasztory kobiece samodzielne  /286

Asceza domowa  /288

Ascetyzm kobiecy w świetle apoftegmantów  /293

Mniszki na pustyni?  /298

Informacje o mniszkach w dokumentach papirusowych  /305

Aneks. Apoftegmaty umieszczone w Gerontikonie pod imionami Teodory, Sary i Synkletyki   /308

Bibliografia  /316

CZŁONKOWIE KLERU W OŚRODKACH MONASTYCZNYCH  /319

PUSTYNIA I MNISI. ZAGROŻENIA PUSTYNNYCH WSPÓLNOT MONASTYCZNYCH  /333

Co w mniszych celach nadawało się do rabunku?  /333

Zagrożenie z pustyni. Sytuacja u schyłku starożytności  /336

Ataki Mazyków / /338

Ataki Blemmiów /342

Mnisi i Saraceni  /349

Zachowania barbarzyńców  /351

Obrona ze strony mnichów: wieże i mury  /351

Interwencje władz  /355

Najazdy barbarzyńców na Egipt. Chronologia wydarzeń  /359

MNISZA GOSPODARKA   /361

Zasoby wspólnot monastycznych  /361

Uprawa ziemi  /366

Rzemiosło we wspólnotach monastycznych  /370

Ludzie świeccy pracujący w klasztorze  /374

Transport  /375

Statki  /376

Ludzie świeccy żyjący na stałe w klasztorach  /377

Mnisi w relacjach ekonomicznych ze światem  /380

Podatki  /380

CELE (KELLIA) - życie codzienne w eremach i laurach  /389

Jak pojechałam do Cel  /389

Charakterystyka Cel  /391

Model badań nad ekonomiką Cel  /395

Mnich powinien pracować  /397

Plecionkarstwo  /399

Tkactwo  /401

Kopiowanie rękopisów  /403

Inne zawody rzemieślnicze /405

Relacje ekonomiczne ze światem /407

Praca przy żniwach  /408

Bilans ekonomiczny mnicha  /409

Dary i anty-dary  /412

Służący w eremach  /417

LICZBY MNICHÓW W KLASZTORACH /421

Nitria, Cele Sketis, Ferme  /424

Aleksandria i najbliższe okolice /429

Liczba mnichów w okolicach Antinoe  /432

Liczebność wspólnoty pachomiańskiej w IV w.  /433

Liczebność kongregacji Szenutego za jego życia  /439

Liczby odnoszące się do konkretnych klasztorów  /441

Klasztor Apa Apollo (Bawit?)  442

Kalamun i Naqlun  /444

Uwagi końcowe  /446

Zakończenie. Mnisi w Kościele  /447

Bibliografia prac prof. Ewy Wipszyckiej  /453

Indeks rzeczowo-geograficzny  /483

Indeks badaczy współczesnych  /501