Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów

Autorzy: Edward Kopówka, ks. Paweł Rytel-Andriank

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 607

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Seria: Biblioteka Drohiczyńska VII

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron zabrudzone

Publikacja "Dam im imię na wieki (Iz 56,5). Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów" jest owocem kilkunastoletnich badań naukowych prowadzonych przez kierownika Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince Edwarda Kopówkę oraz studenta biblistyki i judaistyki na uniwersytecie w Oxfordzie ks. Pawła Rytel-Andrianika. Książka zawiera historię obozów oraz setki świadectw, zdjęć, wspomnień i relacji o Polakach ratujących Żydów głównie z 16 powiatów: bialskiego, bielskiego, brańskiego, garwolińskiego, łomżyńskiego, łosickiego, łukowskiego, mińskiego, ostrowskiego, parczewskiego, radzyńskiego, siedleckiego, siemiatyckiego, sokołowskiego, węgrowskiego i wysokomazowieckiego.

Jak podkreślają autorzy, celem wydawnictwa jest przybliżenie i upamiętnienie postaw Polaków niosących pomoc Żydom podczas II wojny. "Ta publikacja różni się od wydanych dotąd książek na temat Holokaustu, ponieważ proponuje nową metodologię pracy. Nie mamy dokładnych danych ile osób na terenie Polski zginęło za pomoc ludności żydowskiej. To jest pierwsza próba określenia tej pomocy dotycząca powiatu sokołowsko-węgrowskiego. By usystematyzować te dane podzieliliśmy pomagających na trzy kategorie: zamordowanych za pomoc Żydom, odnaczonych medalem Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata i pomagających Żydom w różnych innych formach" - powiedział podczas czwartkowej konferencji prasowej ks. Paweł Rytel-Andrianik.

Badania przeprowadzone na terenach przylegających do Treblinki wykazały, że Instytut Yad Vashem w Jerozolimie odznaczył medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata najwięcej osób z byłego powiatu węgrowsko-sokołowskiego, na którego terytorium znajdował się obóz - w sumie 91 osób. Ponadto znaczna część więźniów Treblinki pochodziła właśnie z najbliższych okolic, a wielu z nich tam zginęło. Tytuł "Dam im imię na wieki..." to słowa z tego samego wersetu Księgi Izajasza, z którego pochodzi nazwa Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Yad Vashem w Jerozolimie.

"Podobna idea przyświeca tej publikacji, która jest również oddaniem hołdu męczennikom i bohaterom, tak Żydom, jak i Polakom z bliższych i dalszych okolic Treblinki, którzy w tym morzu nienawiści i brutalności potrafili zachować się odpowiednio. To byli z reguły prości ludzie, z niewielkich wsi lub kolonii, gdzie ukrywali się Żydzi. Ich historie przez wiele lat pozostawały nieznane, żyli w cieniu, nie afiszując się ze swoimi czynami. W publikacji możemy znaleźć fragmenty niektórych z ich opowieści, przekazanych językiem oryginału, pełnych wspomnień i emocji" - mówi współautor książki Edward Kopówka.

Spis treści:

Zawsze warto pamiętać - ks. bp Antoni P. Dydycz  /5

Próba podziękowania - prof. Antony Polonsky  /9

Wstęp  /14

I. Treblinka (do XX w.)  /17

II. Treblinka I  /35

III. Treblinka II  /75

IV. Zamordowani za pomoc Żydom   /125

1. Lista zamordowanych  /125

2. Lista zamordowanych księży  /149

3. Wybrane opisy  /161

V. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata  /199

1. Lista Sprawiedliwych   /200

2. Wybrane opisy  /259

VI. Pomagający Żydom  /287

1. Lista pomagających  /287

2. Wybrane opisy  /305

VIII. Świadkowie mówią   /335

1. Relacje ocalonych Żydów  /335

2. Relacje byłych więźniów Treblinki I   /355

3. Relacja okolicznych mieszkańców  /401

Zakończenie  /435

Aneksy  /437

I. Przemówienie prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego wygłoszone w obecności prezydenta Izraela - Szymona Peresa 14 kwietnia 2008 roku podczas wizyty na terenie Obozu Zagłady w Treblince /437

II. Statystyki pomocy Żydom w okolicach Treblinki  /439

1. Zamordowani za pomoc Żydom   /439

2. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata  /442

III. Pomoc duchowieństwa katolickiego w Polsce  /447

1. Duchowni zamordowani za pomoc Żydom   /447

2. Duchowni  Sprawiedliwi wśród Narodów Świata  /465

3. Żeńskie zgromadzenia zakonne, w których ukrywano Żydów  /490

4. Męskie  zgromadzenia zakonne, w których ukrywano Żydów   /490

IV. Księża diecezji siedleckiej, czyli podlaskiej zamordowani podczas II wojny światowej  /493

V. Relacje  /497

1. Pietraszkowie we wspomnieniach Joska Kopyto  /497

2. Od pieca krematoryjnego uratowana w piecu chlebowym   /500

3. Aleksander Knabit ocalił dziesiątki osób z Siedlec i okolic  /505

VI. Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince - Oddział Muzeum Regionalnego w Siedlcach   /515

Wykaz skrótów   /523

Bibliografia   /529

Indeks osobowy  /563

Indeks nazw geograficznych  /596