Bunt wolnych ludzi. 160. rocznica Powstania Styczniowego

Pod redakcją: Beaty Michalec i Tadeusza Skoczka

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 635

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami

Publikacja Bunt wolnych ludzi. 160. rocznica Powstania Styczniowego jest pokłosiem sympozjum naukowego, które odbyło się 25 stycznia 2023 roku w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Zostało ono zorganizowane przez Muzeum Niepodległości w ramach cyklu wydarzeń kulturalno-naukowych upamiętniających zryw narodowowyzwoleńczy Polaków, jaki miał miejsce 160 lat temu. Organizatorzy chcieli przypomnieć postacie związane z Powstaniem Styczniowym oraz zaprezentować udział w nim mieszkańców poszczególnych guberni. Przedsięwzięcie wywołało spore zainteresowanie wśród naukowców z ośrodków badawczych w całym kraju. Podczas obrad wystąpiło aż 33 prelegentów, a niniejsza publikacja zawiera ich referaty, stanowiące dokumentację nowych wyników badań naukowych, wzbogacone ilustracjami.

Pamięć i mit Powstania Styczniowego odcisnęły mocne piętno na literaturze i sztuce, jak również na dalszej walce o niepodległość Polski, kształcie II Rzeczpospolitej i Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej. Wydając tę publikację mamy nadzieję, że dotrze ona do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych tematyką Powstania Styczniowego poszerzając ich wiedzę, a naukowe dociekania badaczy przyczynią się do podtrzymania i rozwoju zainteresowań tym największym, polskim zrywem zbrojnym XIX wieku.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Beata Michalec, Tadeusz Skoczek

Wstęp     /9

Beata Michalec

Elżbieta Jerichau-Baumann i jej zaginiony obraz Umierający powstaniec z 1864 roku     /11

Joanna Zajkowska

„Patriotyczne sanktuaria” – symbolika i trauma krajobrazu w prozie Elizy Orzeszkowej. Modele „postpamięciowe” Powstania Styczniowego   /55

Inesa Szulska

Narracje o powstaniu 1863 roku na Litwie w świetle artystyczno-literackiej spuścizny Romana Szwoynickiego     /77

Michał Stanisław Jasiński

Od manifestacji patriotycznych do kasaty zakonu. Bazylianie warszawscy a Powstanie Styczniowe   /97

Maria J. Turos

Instrukcja dla lekarzy polowych – mało znane rozporządzenie z okresu Powstania Styczniowego, dotyczące organizacji wojskowej służby zdrowia    /115

Tomasz Sławiński

Włodzimierz Kretkowski – granice lojalności urzędników administracji Królestwa Polskiego w dobie Powstania Styczniowego    /137

Janusz Gmitruk

Karol Eugeniusz Lewakowski – powstaniec styczniowy, współzałożyciel i pierwszy prezes Stronnictwa Ludowego    /157

Mikołaj Banaszkiewicz

Odbiór literatury polskiej w liberalnej prasie rosyjskiej po Powstaniu Styczniowym    /181

Bożena Koszel-Pleskaczuk

Groby weteranów walk o wolność i niepodległość Polski w województwie podlaskim stanowiące materialne świadectwo wydarzeń Powstania Styczniowego    /197

Sławomir Jan Maksymowicz

Rola Prus Wschodnich i Zachodnich w Powstaniu Styczniowym    /213

Justyna Dąbrowska

Ciężar i znaczenie milczenia. Obraz Powstania Styczniowego w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej i Lalce Bolesława Prusa     /227

Mirosław Matosek

Działania zbrojne insurgentów styczniowych w powiecie łukowskim     /241

Mirosław Roguski

Węgrowscy kosynierzy – bohaterowie Powstania Styczniowego    /257

Iwona Stępień

Od społecznictwa do heroizmu. Tematyka Powstania Styczniowego w wybranych utworach Elizy Orzeszkowej     /279

Tetiana Kovalenko

Powstanie Styczniowe z lat 1863–1864 w cyklach rysunków Artura Grottgera     /291

Paweł Glugla

Organizacja oddziałów wojskowych Galicji Wschodniej w Powstaniu Styczniowym na podstawie wybranych instrukcji i wytycznych dla poszczególnych formacji militarnych    /309

Krzysztof Bąkała

Trzeci Naród     /357

Stanisław Hadyna

Pułkownik Ludwik Zwierzdowski „Topór” – opatowski bohater Powstania Styczniowego   /373

Michał Kańkowski

Co nie wyszło, czyli kampanie powstańcze na Ziemi Biłgorajskiej    /385

Paweł Puton

Ostatnie chwile życia i legenda płk. Zygmunta Chmieleńskiego straconego w Radomiu 23 grudnia 1863 roku    /403

Jacek Jaworski

Kosy bojowe Powstania Styczniowego 1863–1864    /435

Rafał Bieryło

Powstanie Styczniowe jako wspólne dziedzictwo Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy – współczesne konteksty     /457

Waldemar Chrobak

Powstanie Styczniowe z dwóch perspektyw – weterana i dziecka we wspomnieniach Bolesława i Józefy Anców   /481

Hubert Bojarski

Rola kolei w Powstaniu Styczniowym    /493

Angelina Ignatjeva

Moralność i patriotyzm Romualda Traugutta w Powstaniu Styczniowym    /507

Aleksandra Leszczyńska

Powstanie Styczniowe we Wspomnieniach z lat 1861–1863 Antoniny Machczyńskiej    /519

Małgorzata Karolina Piekarska

Obraz Powstania Styczniowego w znajdujących się w zbiorach Muzeum Niepodległości pracach Walerego Eljasza-Radzikowskiego    /535

Bartłomiej Sokołowski

Prasa konspiracyjna z okresu Powstania Styczniowego    /551

Piotr Maroński

Trzynaście pamiętników z okresu Powstania Styczniowego ze zbiorów Biblioteki Muzeum Niepodległości w Warszawie   /575

Piotr Brzyski

Bitwa pod Świętym Krzyżem w relacjach świadków    /597

Maciej Jakubowski

Bitwa pod Rydzewem 5 maja 1863 roku   /605

Autorzy (zestawił Bartłomiej Sokołowski)    /611

Indeks nazwisk (zestawił Bartłomiej Sokołowski)   /621