Bastionowe zamki w Małopolsce

Architectura militaris obejmuje w zasadzie dwa wielkie działy dawnych urządzeń obronnych: starożytnych i średniowiecznych oraz nowożytnych, które weszły w użycie w Europie od XVI w. i noszą uproszczoną nazwę fortyfikacji bastionowej. O ile dział pierwszy posiada bardzo obfitą literaturę naukową i jest reprezentowany w każdej historii architektury, to dział drugi - fortyfikacji nowożytnej - jest dość zaniedbany, a co gorsza w wielu krajach obecnie nikt tym działem w ogóle się nie zajmuje. [...]

Dr Andrzej Gruszecki podejmując prace w dziedzinie fortyfikacji nowożytnej, stanął przed trudnym zadaniem i koniecznością wykonania szeregu badań o charakterze pionierskim. Przyjęte zawężenie tematu do fortyfikacji związanych z założeniami zamkowymi i dalsze ograniczenie do grupy zamków małopolskich postawiło mimo to poważne zadania. Zaszła konieczność nie tylko przedstawienia całości zagadnienia na tle historycznym (rozdz. 1), wprowadzenia do rozwoju myśli fortyfikacyjnej XVI-XVII w. (rozdz. 2), lecz również ściślejszych niż dotychczas określeń elementów dzieł fortyfikacyjnych (rozdz. 3) i przedstawienia metody ich analizy, będącej indywidualnym wkładem autora (rozdz. 4).

(fragment Przedmowy prof. dr. Jana Zachwatowicza)

Spis treści: 

Część I. Ogólne tło zagadnienia

Przedmowa /5

Wstęp. Zakres opracowania  /9

Rozdział I. Tło historyczne /11

Warunki społeczno-plityczne w Polsce w drugiej połowie XVI i w XVII wieku. Pokrycie i ukształtowanie terenu Małopolski. Stosunki własnościowe w Małopolsce. Warunki bezpieczeństwa w Małopolsce. Fortyfikacje w Małopolsce

Rozdział II. Fortyfikacja bastionowa /24

Powstanie fortyfikacji bastionowej. System starowłoski. System nowowłoski. System staroholenderski. Niemcy, Daniel Speckle. Francja, Jean Errard de Bar le Duc i Antoin de Ville

Rozdział III. Elekmenty fortyfikacji bastionowej /35

Wał. Wysokość wału i głębokość fosy. Zewnętrzna płaszczyzna skarpowania wału. Przedpiersie. Droga wałowa. Fosa. Urządzenia na zewnątrz fosy i dzieła zewnętrzne. Brama. Ilość dział w twierdzy. Skuteczna donośność artylerii i broni ręcznej. Oblężenie i obrona

Rozdział IV. Niektóre zagadnienia metody badań  /67

Główna linia narysu. Charakterystyczna proporcja układu. Rodzaj i jednostka miary /

Część II. Analiza fortyfikacji bastionowej zamków

Rozdział I. Czemierniki /81

Rozdział II. Wiśnicz /97

Rozdział III. Pieskowa Skała /127

Rozdział IV. Pilica /143

Rozdział V. Danków /155

Rozdział VI. Ujazd (Krzyżtopór)  /170

Rozdział VII. Łodygowice /186

Rozdział VIII. Ćmielów /195

Rozdział IX. Rzemień /206

Rozdział X. Krzepice /226

Rozdział XI. Zamki do których brak jest dostatecznych przekazów /242

Beluard w Rożnowie. Zamek w Baranowie. Pałac w Przesławiu. Zamek w Pińczowie. Zamek w Ossolinie. Zamek w Giełdzie koło Zagórska. Fortyfikacja polowa w Breniu

Rozdział XII. Wnioski końcowe /257

Metoda badań. Fortyfikacja bastionowa - dzieło inżynierskie. Chronologia fortyfikacji bastionowej w Małopolsce. Narsy. Kompozycja elementów układu. Usytuowanie. Wał. Dzieła zewnętrzne. Wysokość zabudowy. Skala wielkości fortyfikacji. Podłoże występowania fortyfikacji bastionowej w Małopolsce. Potrzeba fortyfikacji w zamkach małopolskich

Słowniczek terminologiczny /281

Literatura przedmiotu /283

Streszczenie w j. rosyjskim /289

Streszczenie w j. angielskim /299